Dạy học trực tuyến là gì? Phương pháp dạy học trực tuyến hiệu quả

Cùng với sự bùng nổ của cuộc cách mạng công nghệ 4.0, dạy học trực tuyến không chỉ cấp thiết trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp như hiện tại mà nó còn được xem là xu thế phát triển của giáo dục trên toàn thế giới. Theo xu hướng đó, giáo dục Việt Nam cũng có những bước chuyển mình từ nền giáo dục chú trọng truyền thụ kiến thức sang giáo dục theo định hướng tiếp cận năng lực. Dạy học được mở rộng cả về phạm vi lần đối tượng, đáp ứng nhu cầu và điều kiện của đông đảo người học. Các hình thức giáo dục mới ra đời, trong đó dạy học trực tuyến đang là nền tảng được nhiều người lựa chọn vì sự tiện dụng và hiệu quả mà nó mang lại. Vậy dạy học trực tuyến là gì? Phương pháp, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học trực tuyến trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 hiện nay như thế nào? Hãy cùng Luận Văn 2S tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Dạy học trực tuyến là gì?

Trực tuyến là hoạt động kết nối trên mạng truyền thông, chỉ một trạng thái kết nối với mạng Internet toàn cầu. Đây là khái niệm được dùng trong thời đại Internet, có ý nghĩa liên quan đến công nghệ máy tính và viễn thông.

Dạy học trực tuyến (E-learning) là phương thức học thông qua một máy vi tính, điện thoại thông minh kết nối mạng đối với một hoặc một số máy chủ ở nơi khác có lưu giữ sẳn bài giảng điện tử và phần mềm cần thiết để có thể hỏi, yêu cầu hoặc ra đề bài, bài tập cho người học trực tuyến từ xa.

Có một số định nghĩa về dạy học trực tuyến như sau:

Theo William Horton định nghĩa: Dạy học trực tuyến là sử dụng các công nghệ Web và Internet trong học tập.

Theo MASIE Center: Dạy học trực tuyến là việc học tập hay đào tạo được chuẩn bị, truyền tải hoặc quản lý sử dụng nhiều công cụ công nghệ thông tin hiện đại, truyền thông khác nhau và được thực hiện ở mức cụ bộ hay toàn cục.

Dạy học trực tuyến còn được định nghĩa là việc thực hiện chương trình giáo dục, học tập, đào tạo và bồi dưỡng thông qua các phương tiện điện tử. Dạy học trực tuyến liên quan đến việc sử dụng máy tính hoặc các thiết bị điện tử trên một phương diện nào đó nhằm cung cấp tài liệu cho việc giáo dục, học tập, đào tạo và bồi dưỡng.

Tác giả Lê Huy Hoàng và Lê Xuân Quang, giảng viên đại học Sư phạm Hà Nội: Dạy học trực tuyến là một hình thức học tập thông tin qua mạng Internet dưới dạng các khóa học và được hệ thống quản lý học tập quản lý nhằm đảm bảo sự tương tác, hợp tác giữa người dạy và người học đáp ứng nhu cầu học mọi lúc, mọi nơi của người học.

Hệ thống dạy học trực tuyến cần đảm bảo các điều kiện sau:

• Sử dụng mạng Internet.
• Tồn tại dưới dạng khóa học hoặc các đơn vị học tập riêng lẻ.
• Có sử dụng các phần mềm quản lý học tập
• Có sự tương tác, hợp tác trong học tập giữa người dạy và người học

Khái niệm dạy học trực tuyến là gì?

Xem thêm:

→ Sáng kiến kinh nghiệm về dạy học trực tuyến đạt thành tích cao 2022

Các hình thức dạy học trực tuyến phổ biến

Xét ở góc độ vai trò của hệ thống dạy học trực tuyến trong việc hoàn thành khóa học, có hai hình thức học tập chính như sau:

Hình thức học tập trực tuyến hoàn toàn (Online learning): Đây là hình thức hoàn thành khóa học được thực hiện toàn bộ trên môi trường mạng Internet qua hệ thống quản lý học tập. Theo phương thức này, học tập trực tuyến chỉ khai thác được những lợi thế căn bản của học online như nhanh, tiện lợi, linh hoạt chứ chưa quan tâm đến thế mạnh đặc thù của dạy học giáp mặt trực tiếp giữa người dạy và người học. Về hình thức này, có hai cách thể hiện là dạy học đồng bộ khi người dạy và người học cùng tham gia vào hệ thống quản lý học tập và dạy học đồng bộ, tức là người dạy và người học tham giao vào hệ thống học tập vào những thời điểm khác nhau.

Hình thức học tập trực tuyến kết hợp (Blended learning): Là hình thức triển khai khóa học dựa trên sự kết hợp của hai hình thức trực tuyến và dạy học giáp mặt. Theo đó, dạy học trực tuyến được thiết kế với mục đích hỗ trợ quá trình dạy học và có vai trò cung cấp những tri thức nội dung, chủ điểm trọng tâm và phù hợp nhất với thế mạnh của hai loại hình này. Còn lại với những tương tác khác, người dạy vẫn thực hiện thông qua dạy học trực tiếp nhằm khai thác tối đa lợi thế của dạy học đọc hiểu, đặc biệt rèn cho học sinh năng lực tạo lập văn bản nói và viết thành thục, hiệu quả hơn. Khi sử dụng hình thức này, nội dung học tập cần được thiết kế một cách khéo léo và phù hợp, tạo tính liên hệ mật thiết, bổ sung và tương tác hiệu quả, nhịp nhàng, hướng đến nâng cao chất lượng cho khóa học.

Đặc điểm của dạy học trực tuyến là gì?

Về bản chất, có thể coi dạy học trực tuyến là một hình thức đào tạo từ xa, nó mang đặc điểm khác biệt chung của đào tạo từ xa so với dạy học truyền thống, cụ thể:

Thứ nhất, không bị giới hạn bởi không gian và thời gian: Sự phổ cập rộng rãi của Internet đã dần xóa đi khoảng cách về thời gian và không gian cho dạy học trực tuyến. Một khóa học trực tuyến được chuyển tải qua mạng tới máy tính của người học cho phép các học viên học bất cứ lúc nào và bất cứ nơi đâu.

Thứ hai, tính hấp dẫn của học tập trực tuyến: Với sự hỗ trợ của công nghệ đa phương tiện, những bài giảng tích hợp văn bản, hình ảnh minh họa, âm thanh tăng thêm tính hấp dẫn cho bài học. Người học không chỉ còn nghe bài giảng mà còn được xem ví dụ minh họa trực quan, thậm chí có thể tiến hành tương tác với bài học nên khả năng nắm bắt kiến thực cũng tăng lên.

Thứ ba, tính linh hoạt: Một khóa học trực tuyến được phục vụ theo nhu cầu của người học không nhất thiết phải bám theo một thời gian biểu cố định. Vì vậy, người học có thể tự điều chỉnh quá trình học, lựa chọn cách học phù hợp với bản thân.

Thứ ba, dễ tiếp cận và truy cập ngẫu nhiên: Bảng danh mục bài giảng cho phép học viên lựa chọn đơn vị tri thức, tài liệu một cách tùy ý theo trình độ kiến thức và điều kiện truy cập mạng của mình. Học viên tự tìm ra các kỹ năng học riêng mình với sự trợ giúp của tài liệu trực tuyến.

Thứ tư, tính cập nhật. Các khóa học trực tuyến thường xuyên được cập nhật và đổi mới nhằm đáp ứng và phù hợp tốt nhất cho học viên.

Thứ năm, có sự hợp tác và hợp tác: Các học viên có thể dễ dàng trao đổi ý kiến với các học viên khác và phản hồi với giảng viên trong suốt quá trình học. Các trao đổi này sẽ góp phần hỗ trợ tích cực cho quá trình học tập của học viên.

Đặc điểm của dạy học trực tuyến là gì?

Hạn chế của dạy học trực tuyến là gì?

Đối với người học, tham gia học tập theo dạy học trực tuyến đòi hỏi người học có khả năng làm việc độc lập với ý thức tự giác cao. Bên cạnh đó, cần thể hiện khả năng hợp tác, chia sẻ qua mạng một số cách hiệu quả với giáo viên và các thành viên khác. Người học cũng cần lập kế hoạch phù hợp với bản thân, tự định hướng trong học tập và thực hiện tốt các kế hoạch học tập đã đề ra. Đặc biệt, đối với người học là các em học sinh mầm non, tiểu học việc dạy học online hiện còn chưa thực sự mang lại hiệu quả cao bởi khi học trực tuyến, không gian học tập bị hạn chế, sự tương tác giữa giáo viên và học sinh bị giảm đi đáng kể điều này dẫn đến việc học sinh cảm thấy nhàm chán, mất đi hứng thú học tập và không phát huy được tính tích cực của học sinh, điều này dẫn đến hoạt động dạy – học chưa thực sự hiệu quả

Đối với nội dung học tập, trong nhiều trường hợp không nên cung cấp các nội dung quá trừu tượng, phức tạp, đặc biệt đối với những nội dung liên quan đến thí nghiệm, thực hành mà công nghệ thông tin không thực hiện được hay thể hiện kém hiệu quả. Hệ thống dạy học trực tuyến cũng không thay thế được các hoạt động liên quan đến rèn luyện, hình thành kỹ năng, đặc biệt là kỹ năng thao tác và vận động.

Đối với yếu tố công nghệ: Sự hạn chế về kỹ năng công nghệ của người học sẽ làm giảm đáng kể hiệu quả, chất lượng dạy học dựa trên phương thức này. Ngoài ra, hạ tầng công nghệ thông tin cũng ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng học tập.

Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học trực tuyến

Ở phần này của bài viết, chúng ta sẽ tập trung tìm hiểu một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động dạy - học trực tuyến. Cụ thể:

Biện pháp 1. Nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng (thiết bị máy tính, smart phone, phần mềm, đường truyền, kết nối mạng Internet…)

Về phía phòng giáo dục, nhà trường: Cần giới thiệu, tư vấn, hướng dẫn cho giáo viên tiếp cận một số nền tảng ứng dụng, phần mềm dạy học trực tuyến để giáo viên có thể cân nhắc, lựa chọn, sử dụng một phần mềm, ứng dụng dạy học đảm bảo tính đơn giản, hiệu quả, ứng dụng cao. Đồng thời, nhà trường cũng cần quan tâm, tăng cường cơ sở vật chất, tận dụng tối đa các phương tiện để đáp ứng, hỗ trợ một cách tốt nhất dành cho giáo viên khi dạy học trực tuyến.

Nhà trường cần cung cấp cho giáo viên sử dụng các phần mềm dạy học trực tuyến có bản quyền, điều này sẽ giúp cho việc học của thầy và trò hiệu quả hơn vì phần mềm có bản quyền sẽ có đường truyền ổn định hơn, hạn chế các tình trạng “đơ, lag” và cập nhật nhanh chóng những tính năng mới mà ở phần mềm miễn phí không có để giáo viên áp dụng trong công tác dạy học.

Biện pháp 2. Nâng cao trình độ chuyên môn và ứng dụng công nghệ thông tin

Một trong những yếu tố quan trọng và cần thiết đầu tiên của giáo viên khi dạy học trực tuyến chính là khả năng sử dụng thành thạo các chức năng trong phần mềm dạy học trực tuyến. Bởi bên cạnh các chức năng cơ bản, giáo viên cần biết cách sử dụng và ứng dụng thêm các chức năng nâng cao để làm cho tiết học trở nên sinh động, hiệu quả hơn. Một số chức năng (đối với phần mềm Zoom) hữu ích, có thể đem lại hiệu quả dạy - học cao hơn như:

• Chức năng chia nhóm (Breakout Rooms)
• Chức năng sử dụng các biểu tượng để trả lời câu hỏi
• Chức năng trò chuyện (Chat)

Ngoài ra, trong quá trình dạy học trực tuyến, giáo viên có thể đánh giá sự hiểu bài của học sinh, củng cố kiến thức đã học bằng việc kiểm tra trực tuyến thông qua Google form, website ôn tập kiến thức, thiết kế trò chơi trực tuyến trên phần mềm Kahoot…

Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học trực tuyến

Biện pháp 3. Làm tốt công tác chủ nhiệm lớp

Trong quá trình triển khai dạy học trực tuyến, công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên chủ nhiệm nói chung và việc phối hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh càng trở nên quan trọng và cấp thiết. Dưới đây là một các công việc giáo viên chủ nhiệm cần làm để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp:

• Đảm bảo kết nối được với phụ huynh học sinh 100% bằng cách: Thống kê số lượng phụ huynh sử dụng điện thoại thông minh, hướng dẫn phụ huynh cài đặt ứng dụng Zalo, phần mềm Zoom, rà soát lại nhóm Zalo của lớp để bổ sung những phụ huynh còn thiếu (nếu có). Xây dựng nội quy lớp học, thông báo tới từng phụ huynh và học sinh về thời khóa biểu, nội dung cần chuẩn bị và nhiệm vụ của học sinh trong mỗi buổi học. Đặc biệt, giáo viên cần nhận được sự cam kết hỗ trợ về cơ sở vật chất, phòng học và nộp bài tập của học sinh từ phụ huynh.
• Tạo nhóm Zalo dành cho giáo viên bộ môn và phụ huynh. Điều này giúp cho việc trao đổi, nộp và nhận xét bài tập của học sinh thuận tiện hơn. Đồng thời cũng giúp giáo viên bộ môn không bị chồng chéo giữa các lớp, bỏ sót bài tập.
• Tăng cường phối hợp chủ động hỗ trợ phụ huynh học sinh khi gặp khó khăn học tập tại nhà thông qua sổ liên lạc điện tử, qua điện thoại, sổ liên lạc điện tử. Đầu mỗi giờ học, cần điểm danh và liên lạc ngay với phụ huynh của học sinh vắng mặt không có lý do để tìm hiểu nguyên nhân và cách khắc phục nhanh chóng nhất, giúp các em vào lớp học, hạn chế tối đa việc học bị gián đoạn.

Biện pháp 4. Đổi mới hình thức dạy học, đánh giá

• Linh hoạt tổ chức các hoạt động trong giờ dạy: So với thời gian một tiết học trực tiếp tại lớp học là 45 phút/ tiết, thời gian học trực tuyến đã phải rút ngắn lại còn khoảng 25 phút/ tiết. Vì thế giáo viên phải thay đổi cách thức tổ chức giờ học một cách linh hoạt, lên giáo án chi tiết, có phương pháp dạy học lôi cuốn để tạo động lực, sự hứng thú cho học sinh. Có thể đan xen hoạt động giải trí để minh họa bài học, củng cố kiến thức như chơi trò chơi, xem một đoạn phim hay kể những câu chuyện hấp dẫn…
• Đổi mới đánh giá học sinh: Nhận xét, chữa bài, tổng hợp đánh giá học sinh thông qua ứng dụng Zalo, Classdojo và phần mềm Zalo… Bên cạnh đó, giáo viên cũng có thể tổ chức các buổi giao lưu trực tuyến 1 lần, 2 lần/ tuần để củng cố về kiến thức các môn học, giải đáp những thắc mắc cho học sinh. Nhà trường cần tải các bài giảng lên cổng Thông tin điện tử, kho tư liệu để học sinh và phụ huynh tham khảo.

Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 đang bùng phát và có diễn biến phức tạp như hiện nay, việc học của sinh viên, học sinh cả nước bị gián đoạn đa số các trường học đều chuyển đổi hình thức học sang dạy học trực tuyến nhằm duy trì tiến độ học tập của học sinh. Hình thức dạy học này được xem là giải pháp tốt nhất, đáp ứng được nhu cầu vô cùng cấp thiết hiện nay. Trong bài viết này, Luận Văn 2S đã chia sẻ đến bạn đọc những kiến thức xoay quanh khái niệm “dạy học trực tuyến là gì” cũng như các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học trực tuyến, các phương pháp dạy học trực tuyến hiệu quả. Ngoài ra, nếu bạn đang gặp khó khăn với bài sáng kiến kinh nghiệm về dạy học trực tuyến, dạy học online của mình, tham khảo dịch vụ viết sáng kiến kinh nghiệm của chúng tôi để nhận được sự hỗ trợ ngay bây giờ nhé!