Phương pháp luận là gì? Ý nghĩa phương pháp luận nghiên cứu khoa học

Phương pháp luận là một khái niệm hay thường gặp trong nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên, trong nghiên cứu khoa học, rất nhiều bạn học vẫn còn nhầm lẫn giữa hai khái niệm phương pháp và phương pháp luận. Căn nguyên của vấn đề này là chúng ta chưa thực sự nắm rõ bản chất khái niệm cũng như ý nghĩa phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Đừng lo lắng, trong bài viết này Luận Văn 2S sẽ giúp bạn làm rõ vấn đề này. Cùng theo dõi nhé.

Có thể bạn quan tâm:

→ Hướng dẫn viết tiểu luận phương pháp nghiên cứu khoa học

Phương pháp luận (Methodology) là gì?

Phương pháp luận hay lý luận về phương pháp (tiếng Anh: Methodology) là hệ thống cơ sở lý luận cho phương pháp nghiên cứu. Bao gồm những nguyên tắc, quan điểm xuất phát từ một lý thuyết hoặc một hệ thống lý luận nhất định (trước hết là những nguyên lý, quan điểm liên quan đến thế giới quan) để chỉ đạo việc tìm kiếm, xây dựng, lựa chọn và vận dụng các phương pháp cũng như trong việc xác định phạm vi, khả năng áp dụng các phương pháp ấy phù hợp với mục tiêu của bạn, đem lại hiệu quả tối đa. Hay nói cách khác, phương pháp luận chính là lý luận về phương pháp bao hàm hệ thống các phương pháp, nhân sinh quan và thế giới quan của người sử dụng phương pháp và các nguyên tắc để giải quyết các vấn đề đã đặt ra

Chẳng hạn như: bạn muốn biết về kinh nghiệm khi mua thực phẩm ở Hoa Kỳ, bạn sẽ sử dụng phương pháp luận hiện tượng học (khoa nghiên cứu về những bản chất của một hiện tượng cụ thể) và từ đó bạn có thể chọn ra phương pháp đem lại hiệu quả tốt nhất từ các phương pháp khác nhau để thu thập dữ liệu này. Từ đó, bạn có thể thực hiện một cuộc điều tra theo ngữ cảnh mua sắm cùng với những người tham gia; bạn cũng có thể phỏng vấn một số ít người tham gia và yêu cầu họ kể lại trải nghiệm mua sắm tạp hóa gần đây nhất của họ; hoặc bạn có thể chọn thực hiện khảo sát và đặt câu hỏi tương tự cho hàng trăm người tham gia. Bởi vì cuộc điều tra theo ngữ cảnh giúp nhà nghiên cứu tiến gần hơn đến bối cảnh thực tế, kết quả có thể được coi là mạnh mẽ hơn và có thể chuyển nhượng hơn trong tương lai.

Khái niệm phương pháp luận (Methodology)

Một số ví dụ về phương pháp luận:

• Phương pháp Hiện tượng học (Phenomenology) 
• Phương pháp Dân tộc học (Ethnography)
• Phương pháp Lý thuyết cơ sở (Grounded Theory)

Phân loại phương pháp luận nghiên cứu khoa học

Phương pháp luận được phân loại theo cấp độ và chia thành 2 loại chính:

Phương pháp luận chung 

• Phương pháp luận chung nhất: Phương pháp luận chung nhất khái quát các nguyên tắc, quan điểm chung nhất. Là cơ sở để xác định phương pháp luận chung và phương pháp luận ngành. Phương pháp luận chung nhất phổ biến cho hoạt động nghiên cứu khoa học là triết học. Triết học Mác-Lênin là phương pháp luận đáp ứng những đòi hỏi của nhận thức khoa học hiện đại cũng như hoạt động cải tạo và xây dựng thế giới mới.
• Phương pháp luận chung: Dùng để xác định phương pháp hay phương pháp luận của nhóm ngành có đối tượng nghiên cứu chung. 

Phương pháp luận bộ môn (ngành)

Là phương pháp luận sử dụng cho các ngành/bộ môn khoa học cụ thể (chẳng hạn như ngành toán học, văn học, kinh tế học, vật lý học, sinh vật học, kiểm toán…). Do đó, phương pháp luận bộ môn sẽ được làm sáng tỏ khi nghiên cứu những môn học tương ứng.

Ý nghĩa phương pháp luận nghiên cứu khoa học

Trong nghiên cứu khoa học, phương pháp luận là một phần vô cùng quan trọng. Bởi bản chất của nghiên cứu khoa học là việc luôn sáng tạo và không có giới hạn trong sự phát triển. Việc hoàn thiện Phương pháp luận nghiên cứu khoa học sẽ là cơ sở, tiền đề giúp nhà khoa học, nhà chuyên môn trong các lĩnh vực tìm ra cách tiếp cận mới, tìm ra các phương pháp nghiên cứu mới từ đó xác định hướng đi trong tiến trình nghiên cứu một công trình, một đề tài nghiên cứu khoa học. Mang đến những tri thức có giá trị đối với lý luận và thực tiễn giúp nâng cao nhận thức thế giới và cải tạo thế giới. 

Phương pháp luận nghiên cứu khoa học là công cụ giúp nhà khoa học, nhà quản lý và thực hành sáng tạo khoa học làm sáng tỏ bản chất và hoạt động nghiên cứu khoa học bởi nó chính là là kết quả của quá trình khái quát lý thuyết và thực tiễn nghiên cứu khoa học. Không những thế, phương pháp luận còn có nghĩa đối với các nhà nghiên cứu bởi nó thể hiện cơ chế tư duy sáng tạo trong nhận thức cũng như các kỹ năng thực hành sáng tạo của họ.

Trên đây Luận Văn 2S đã cung cấp đến bạn đọc các kiến thức xoay quanh khái niệm, phân loại và ý nghĩa của phương pháp luận nghiên cứu khoa học (Methodology). Hy vọng rằng với những chia sẻ của chúng tôi, bạn đọc sẽ có thêm những kiến thức hữu ích áp dụng cho công việc học tập nói chung và viết tiểu luận phương pháp nghiên cứu khoa học, luận văn nói riêng. Đừng quên liên hệ với chúng tôi khi bạn cần sự trợ giúp nhé!