Lợi nhuận là gì? Cơ sở lý luận chung về lợi nhuận trong doanh nghiệp

Lợi nhuận là một chỉ tiêu đánh giá chất lượng tổng quát có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá chất lượng của hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Lợi nhuận cũng là yếu tố quyết định đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp và nó tác động đến mọi mặt của doanh nghiệp. Để hiểu rõ hơn về khái niệm lợi nhuận là gì cũng như các nội dung liên quan đến khái niệm này, chúng ta cùng nhau theo dõi bài viết sau cùng Luận Văn 2S nhé.

Lợi nhuận là gì?

Có nhiều khái niệm khác nhau về lợi nhuận, cụ thể như sau:

Theo chủ nghĩa trọng thương: Lợi nhuận được tạo ra trong lĩnh vực lưu thông, lợi nhuận thương nghiệp là kết quả của sự trao đổi không ngang giá, là sự lừa gạt.

Chủ nghĩa trọng nông: Nguồn gốc của sự giàu có trong xã hội lại là thu nhập trong sản xuất nông nghiệp.

Adam Smith đại diện cho kinh tế chính trị học tư sản cổ điển Anh cho rằng: Lợi nhuận trong phần lớn trường hợp là món tiền thưởng của việc mạo hiểm và cho lao động khi đầu tư tư bản và lợi nhuận là hình thái khác của giá trị thặng dư.

Mác kết luận: Giá trị thặng dư được quan điểm là con đẻ của toàn bộ tư bản ứng ra mang hình thái biến tướng là lợi nhuận. Như vậy, bản chất của lợi nhuận là một hình thái biểu hiện của giá trị thặng dư, là kết quả lao động không được trả công mà nhà tư bản chiếm lấy.

Từ góc độ của doanh nghiệp: Lợi nhuận của doanh nghiệp là khoản tiền chênh lệch giữa doanh thu và chi phí từ các hoạt động của doanh nghiệp đem lại. Xác định lợi nhuận cho một thời kỳ nhất định, người ta căn cứ vào hai yếu tố sau:

• Thứ nhất là thu nhập phát sinh trong một thời kỳ nhất định.
• Thứ hai là chi phí phát sinh đem lại thu nhập trong thời kỳ đó hay các chi phí phân bổ cho các hoạt động, các nghiệp vụ kinh doanh đã thực hiện được trong kỳ.

Khái niệm lợi nhuận là gì?

Xem thêm:

→ Kho đề tài luận văn thạc sĩ Tài chính doanh nghiệp mới nhất hiện nay

Kết cấu lợi nhuận trong doanh nghiệp

Các hoạt động trong doanh nghiệp được chia thành 03 loại cụ thể là hoạt động sản xuất kinh doanh, hoạt động tài chính và hoạt động bất thường. Trên cơ sở đó, kết cấu lợi nhuận của doanh nghiệp cũng được phân thành 03 loại tương ứng. Cụ thể là lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh, lợi nhuận từ hoạt động tài chính và lợi nhuận từ hoạt động bất thường:

Lợi nhuận thu được từ hoạt động sản xuất kinh doanh là gì?

Là khoản tiền chênh lệch thu được giữa doanh thu của hoạt động sản xuất kinh doanh và chi phí của hoạt động đó gồm toàn bộ sản phẩm, hàng hóa dịch vụ đã thực hiện và thuế phải nộp theo quy định.

Doanh thu thuần: Là toàn bộ số tiền bán thành phẩm, hàng hóa, cung ứng dịch vụ trên thị trường sau khi đã trừ đi các khoản giảm giá bán hàng, hàng bán bị trả lại. Ngoài ra, doanh thu còn gồm các khoản  nợ giá, phụ thu theo quy định của nhà nước, giá trị sản phẩm, hàng hóa đem biếu tặng hoặc tiêu dùng nội bộ.

Các chi phí của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ gồm: Giá vốn bán hàng, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp.

Lợi nhuận thu được từ các hoạt động tài chính là gì?

Là khoản tiền chênh lệch giữa thu nhập hoạt động tài chính và chi phí hoạt động tài chính của doanh nghiệp trong thời kỳ xác định, cụ thể:

Thu nhập hoạt động tài chính: Là khoản thu do doanh nghiệp thực hiện các hoạt động đầu tư tài chính hoặc kinh doanh từ vốn đem lại như hoạt động góp vốn liên doanh liên kết, đầu tư chứng khoán, thu nhập từ việc cho thuê tài sản,…

Chi phí hoạt động tài chính: Là khoản chi phí cho các hoạt động đầu tư tài chính và chi phí liên quan đến hoạt động về vốn như chi phí về liên doanh không tính vào giá trị vốn góp, lỗ liên doanh, lỗ do bán chứng khoán,…

Lợi nhuận từ hoạt động bất thường là gì?

Lợi nhuận từ hoạt động bất thường là số tiền chênh lệch thu được giữa thu nhập bất thường và chi phí hoạt động bất thường.

Công thức: Lợi nhuận bất thường = Doanh thu từ hoạt động bất thường - Chi phí hoạt động bất thường.

Doanh thu hoạt động bất thường: Là những khoản thu mà doanh nghiệp không dự tính trước và không xảy ra một cách thường xuyên như thu về thanh lý tài sản cố định, nhượng bán tài sản cố định, tiền phạt khách hàng do vi phạm hợp đồng, thu tiền bảo hiểm được bồi thường,…

Chi phí hoạt động bất thường: Là những khoản tiền hoạt động do nguyên nhân khách quan xảy ra ví dụ như tiền bị phạt do vi phạm hợp đồng, các khoản ghi nhầm sổ sách kế toán,…

Việc xem xét có ý nghĩa rất quan trọng để nhà quản trị doanh nghiệp thấy được những hoạt động nào đang tạo ra lợi nhuận, hoạt động nào không mang lại lợi nhuận. Từ đó đánh giá, xem xét lại kết quả của từng hoạt động, tìm ra các mặt tích cực cũng như các vấn đề tồn đọng trong từng hoạt động để đưa ra các quyết định phù hợp nhằm lựa chọn đúng hướng đầu tư vốn của doanh nghiệp để mang về lợi nhuận cao hơn.

Kết cấu lợi nhuận của doanh nghiệp là gì?

Vai trò của lợi nhuận là gì?

Đối với doanh nghiệp: Lợi nhuận vừa là mục tiêu, là động lực và là điều kiện tồn tại, phát triển của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, lợi nhuận còn là chỉ tiêu cơ bản để đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, là thang điểm để doanh nghiệp tự đánh giá kết quả hoạt động của mình. Động lực lợi nhuận giúp doanh nghiệp tự hoàn thiện mình hơn và thúc đẩy họ hoạt động ngày càng mở rộng và là tiền đề vật chất giúp doanh nghiệp tồn tại, phát triển và mở rộng quy mô kinh doanh.

Đối với người lao động: Lợi nhuận chính là nguồn là qua đây, doanh nghiệp thể hiện sự quan tâm đối với lao động qua việc trả lương và trích lập các quỹ khen thưởng, trợ cấp, quỹ phúc lợi,…Doanh nghiệp thu về lợi nhuận lớn sẽ có điều kiện thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao của người lao động từ đó nâng cao đời sống người lao động và khuyến khích họ làm việc hăng say hơn. Khi cán bộ công nhân viên được thỏa mãn về nhu cầu vật chất lẫn tinh thần thì tinh thần làm việc của họ sẽ cao và thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Đối với sự phát triển của kinh tế xã hội: Doanh  nghiệp là một tế bào trong nền kinh tế thực hiện tái sản xuất kinh doanh mở rộng thì quá trình tái sản xuất xã hội cũng tất yếu là quá trình sản xuất mở rộng. Lợi nhuận của doanh nghiệp là cơ sở để doanh nghiệp tính toán và đóng góp thuế thu nhập vào ngân sách nhà nước. Thuế là nguồn thu chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu ngân sách nhà nước để thực hiện quá trình đầu tư phát triển kinh tế thông qua việc xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình công cộng,…

Phương pháp xác định lợi nhuận

Lợi nhuận của doanh nghiệp được xác định dựa trên công thức sau:

Lợi nhuận = Doanh thu - Chi phí tạo ra doanh thu

Trong đó:

Doanh thu: Là biểu hiện bằng tiền của tổng giá trị các lợi ích kinh tế mà doanh nghiệp thu được từ các hoạt động sản xuất kinh doanh của mình trong một khoảng thời gian xác định

Chi phí: Bao gồm những khoản chi mà doanh nghiệp phải bỏ ra để có thể tạo ra doanh thu

*Các phương pháp xác định lợi nhuận:

Xác định lợi nhuận theo phương pháp trực tiếp: 

Lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh: Là bộ phận cơ bản và chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng lợi nhuận của doanh nghiệp. Nó được hiểu là khoản tiền chênh lệch giữa doanh thu bán hàng và giá thành của tất cả hàng hóa, dịch vụ mà doanh nghiệp đã tiêu thụ.

Lợi nhuận hoạt động sản xuất kinh doanh = Doanh thu thuần bán hàng và cung cấp dịch vụ - Giá thành toàn bộ sản phẩm tiêu thụ

Lợi nhuận từ hoạt động tài chính: Là khoản tiền chênh lệch giữa doanh thu từ hoạt động tài chính và chi phí bỏ ra để tiến hành hoạt động tài chính đó như đầu tư chứng khoán, liên doanh…

Lợi nhuận từ hoạt động tài chính = Doanh thu hoạt động tài chính - Chi phí hoạt động tài chính - Thuế gián thu (nếu có)

Lợi nhuận khác: Là khoản tiền chênh lệch giữa doanh thu và chi phí của các hoạt động khác và thuế phải nộp theo quy định

Lợi nhuận khác = Thu nhập khác - Chi phí khác - Thuế gián thu (nếu có)

Lợi nhuận trước thuế (lợi nhuận trong kỳ) của doanh nghiệp là tổng lợi nhuận của các lợi nhuận nêu trên:

Lợi nhuận trước thuế = Lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh + lợi nhuận từ hoạt động tài chính + lợi nhuận từ hoạt động khác

Đồng thời, sau khi thu về lợi nhuận doanh nghiệp cần có nghĩa vụ đóng thuế đối với Nhà nước. Khoản lợi nhuận thực sự mà doanh nghiệp có được là lợi nhuận sau thuế:

Lợi nhuận sau thuế = Lợi nhuận trước thuế - Thuế thu nhập doanh nghiệp

Xác định lợi nhuận qua các bước trung gian

Theo phương pháp này, để xác định lợi nhuận của doanh nghiệp, việc cần làm trước tiên là cần phải xác định được chi tiết các hoạt động của doanh nghiệp. Tiếp sau đó là lấy toàn bộ doanh thu từ các hoạt động đó trừ đi chi phí bỏ ra tương ứng để có được doanh thu đó và sau cùng là tổng hợp lại lợi nhuận của các hoạt động để có được lợi nhuận trước thuế của doanh nghiệp.

Với phương pháp này, nhà quản lý doanh nghiệp sẽ nắm rõ được quá trình hình thành lợi nhuận cũng như tác động của từng khâu hoạt động đến kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh cuối cùng của doanh nghiệp (lợi nhuận sau thuế). Hơn nữa, phương pháp xác định lợi nhuận qua các bước trung gian còn giúp nhà quản lý có thể lập báo cáo kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh thông qua các chỉ tiêu xác định lợi nhuận, nhờ đó việc phân tích và so sánh được kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp giữa các thời kỳ cũng như sự tác động của từng khâu hoạt động dẫn đến việc tăng hay giảm lợi nhuận, từ đó tìm ra phương hướng điều chỉnh thích hợp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, nâng cao lợi nhuận của doanh nghiệp.

Phương pháp sản lượng hòa vốn

Với phương pháp này, chúng ta sẽ xác định lợi nhuận của doanh nghiệp dựa trên việc phân tích điểm hòa vốn. 

Về khái niệm, ta có thể hiểu điểm hòa vốn là điểm mà tại đó doanh thu bán hàng bằng với mức chi phí mà doanh nghiệp bỏ ra. Tại điểm này, doanh nghiệp không có lợi nhuận nhưng cũng không lỗ.

Các phương pháp xác định lợi nhuận

Các chỉ tiêu đánh giá lợi nhuận

Để đánh giá chất lượng hoạt động của doanh nghiệp người ta sử dụng các chỉ tiêu về tỷ suất lợi nhuận tuỳ theo yêu cầu đánh giá đối với các hoạt động khác nhau. Một số chỉ tiêu về tỷ suất lợi nhuận thường được sử dụng kể đến như:

• Tỷ suất doanh thu thuần: Chỉ số này phản ánh mối quan hệ giữa lợi nhuận và doanh thu thuần trong kỳ của doanh nghiệp. Tỷ suất doanh thu thuần của doanh nghiệp càng cao tức là doanh nghiệp đó có hiệu quả sản xuất kinh doanh càng tốt.
• Tỷ suất lợi nhuận vốn kinh doanh bình quân: Là chỉ số thể hiện mối quan hệ giữa lợi nhuận đạt được và số vốn kinh doanh bình quân trong kỳ (vốn cố định và vốn lưu động). Tương tự như tỷ suất doanh thu thuần, nếu như tỷ suất lợi nhuận vốn kinh doanh bình quân càng cao chứng tỏ hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp càng cao.
• Tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu: Là chỉ số phản ánh mối quan hệ giữa lợi nhuận với vốn chủ sở hữu trong kỳ.

Xem thêm: 

Tỷ suất lợi nhuận là gì? Công thức tính tỷ suất lợi nhuận của doanh nghiệp

Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp là gì?

Nhóm yếu tố tác động đến doanh thu tiêu thụ sản phẩm

Nhân tố khối lượng sản phẩm sản xuất và tiêu thụ: Khối lượng sản phẩm sản xuất ảnh hưởng trực tiếp đến khối lượng sản phẩm tiêu thu. Sản phẩm sản xuất ra càng nhiều thì có khả năng tiêu thụ càng lớn từ đó khiến doanh thu tiêu thụ càng cao. Song, nếu sản phẩm sản xuất vượt nhu cầu thị trường thì dẫn tới cung vượt cầu, sản phẩm không tiêu thụ hết, hàng hóa bị ứ đọng, gây hậu quả xuất cho sản xuất kinh doanh điều này ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp.

Chất lượng của sản phẩm hàng hóa và dịch vụ tiêu thụ: Chất lượng sản phẩm hàng hóa, dịch vụ ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu sản phẩm, sản phẩm có chất lượng cao thì giá bán sẽ cao hơn và ngược lại. Chất lượng sản phẩm cao là một trong những yếu tố quyết định đến mức độ tín nhiệm đối với người tiêu dùng.

Nhân tố kết cấu mặt hàng tiêu thụ: Kết cấu mặt hàng tức là tỷ trọng về giá trị của mặt hàng đó so với tổng giá trị tất cả các mặt hàng của doanh nghiệp trong một thời kỳ nhất định. Nếu doanh nghiệp tăng tỷ trọng của mặt hàng có mức sinh lời cao, giảm tỷ trọng bán ra của những mặt hàng có mức sinh lời thấp dù mức lợi nhuận cá biệt của từng mặt hàng không thay đổi thì tổng lợi nhuận mà doanh nghiệp thu được sẽ tăng lên và ngược lại.

Nhân tố giá bán sản phẩm hàng hóa, dịch vụ: Giá cả ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu bán hàng. Trong điều kiện các yếu tố khác không thay đổi, giá bán sản phẩm hàng hóa dịch vụ tăng lên thì doanh thu bán hàng sẽ tăng lên và ngược lại.

Thị trường tiêu thụ và chính sách bán hàng hợp lý: Thị trường tiêu thụ ảnh hưởng đến doanh thu tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp. Nếu sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường và được thị trường chấp nhận thì việc tiêu thụ sẽ dễ dàng hơn. Muốn nâng cao doanh thu bán hàng, doanh nghiệp cần biết vận dụng các phương thức thanh toán hợp lý, chính sách tín dụng thương mại phù hợp và thực hiện các nguyên tắc nhập xuất giao hàng hóa đầy đủ, an toàn.

Nhóm yếu tố tác động đến chi phí

Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Các nhân tố định mức tiêu hao nguyên vật liệu, giá mua nguyên vật liệu, chi phí thu mua ảnh hưởng đến tổng chi phí và tác động đến lợi nhuận của doanh nghiệp. Nên doanh nghiệp cần tìm ra các biện pháp giảm thiểu các khoản chi phí trên và xác định mức ảnh hưởng của từng nhân tố đến khoản chi nguyên vật liệu.

Nhân tố chi phí nhân công trực tiếp: Là chi phí doanh nghiệp dùng để trả lương và các khoản trích theo lương cho công nhân sản xuất trực tiếp. Nên doanh nghiệp cần tìm biện pháp để giảm chi phí tiền lương công nhân trực tiếp trên một đơn vị sản phẩm.

Nhân tố chi phí sản xuất chung: Là chi phí cho hoạt động của phân xưởng trực tiếp tạo ra hàng hóa dịch vụ, như chi phí nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ,…doanh nghiệp cần có kế hoạch đào tạo nâng cao trình độ quản lý sản xuất liên quan đến nhiều khâu như nâng cao trang thiết bị máy móc, kỹ năng trình độ của cán bộ công nhân viên,…

Chi phí bán hàng: Chi phí bán hàng phụ thuộc vào đặc điểm sản xuất kinh doanh, điều kiện tự nhiên và tình hình thị trường tiêu thụ. Nếu doanh nghiệp biết cách tiết kiệm chi phí tiêu thụ sản phẩm sẽ góp phần hạ giá thành sản phẩm và tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp.

Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp

Các biện pháp tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp

Xây dựng phương án sản xuất kinh doanh có hiệu quả: Doanh nghiệp cần có một phương án sản xuất kinh doanh đúng đắn nhằm giảm sự tiêu tốn về tiền bạc và công sức mà doanh nghiệp vấn đạt được kết quả tốt. PHương án kinh doanh cần khả thu, phù hợp với tình hình thị trường, khai thác hết lợi thế tiềm năng,…

Đầu tư nâng cao số lượng và chất lượng sản phẩm tiêu thụ: Cần các biện pháp quản lý và sử dụng lao động phù hợp, nâng cao trình độ tay nghề của công nhân,…Để nâng cao chất lượng sản phẩm cần chú trọng thay đổi công nghệ phù hợp với xu thế thị trường.

Xây dựng kết cấu sản phẩm có lợi nhất: Doanh nghiệp cần đầu tư nghiên cứu, đa dạng hóa chủng loại sản phẩm trong đó phải xác định mặt hàng chủ lực.

Hạ giá thành sản phẩm: Tức là việc tiết kiệm các chi phí về lao động sống, lao động vật hóa bỏ ra cho việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Việc tiết kiệm các khoản chi phí trực tiếp phải thực hiện một cách hợp lý để không làm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.

Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn: Doanh nghiệp phải sử dụng vốn sao cho có hiệu quả nhất, cần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cố định và tăng nhanh tốc độ tuần hoàn và chu chuyển của vốn lưu động.

Trong bài viết này, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu khái niệm lợi nhuận là gì, kết cấu lợi nhuận và các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp. Bài viết đến đây đã kết thúc, luanvan2s.com hy vọng rằng với những chia sẻ đề cập trong bài viết này sẽ giúp ích đối với bạn đọc trong quá trình học tập cũng như trong công việc và cuộc sống.