Thị trường độc quyền là gì? Tổng quan về cấu trúc thị trường độc quyền

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu đến cấu trúc thị trường tiếp theo mang tên thị trường độc quyền. Thị trường độc quyền là gì? Thị trường này có đặc điểm gì, ưu nhược điểm ra sao… Tất cả sẽ được đề cập trong bài viết này của Luận Văn 2S. Mời bạn đọc cùng theo dõi nhé!

Khái niệm thị trường độc quyền là gì?

Về nguồn gốc, thuật ngữ “độc quyền” bắt nguồn từ ngôn ngữ Hy Lạp cổ đại. Monos, có nghĩa là "duy nhất". Và Poleo, nghĩa là “bán”, hiểu theo một cách đơn giản “Sole Seller - Người bán duy nhất” đề cập đến bất kỳ cá nhân hoặc doanh nghiệp nào là người bán duy nhất trên thị trường.

Thị trường độc quyền (Tiếng Anh: Monopoly) là một cấu trúc thị trường được đặc trưng bởi một người bán duy nhất, bán một sản phẩm duy nhất trên thị trường và có nhiều người mua. Trong thị trường này, người bán không phải đối mặt với sự cạnh tranh, vì họ chính là người bán duy nhất, bán sản phẩm duy nhất không có sản phẩm thay thế và không có đối thủ cạnh tranh. Do đó, thị trường độc quyền là thị trường không cạnh tranh. 

Thị trường độc quyền (Tiếng Anh: Monopoly)

Trong một thị trường độc quyền, các yếu tố như giấy phép của chính phủ, quyền sở hữu tài nguyên, bản quyền, bằng sáng chế, chi phí ban đầu cao... khiến một thực thể trở thành một người bán hàng hóa duy nhất. Tất cả những yếu tố kể trên hạn chế sự gia nhập của những người bán khác trên thị trường. Đồng thời, doanh nghiệp độc quyền cũng sở hữu một số thông tin mà những người bán khác không biết. Các đặc điểm gắn liền với thị trường độc quyền khiến người bán duy nhất trở thành người kiểm soát thị trường cũng như người định giá. Họ có quyền định giá cả và số lượng cho sản phẩm, hàng hóa của mình.

Có thể bạn quan tâm:

→ Cạnh tranh độc quyền là gì? Đặc điểm của thị trường cạnh tranh độc quyền

Đặc điểm của thị trường độc quyền

#1 Nhà cung cấp duy nhất

Một thị trường độc quyền được điều tiết bởi một nhà cung cấp duy nhất. Do đó, nhu cầu thị trường đối với một sản phẩm hàng hóa hoặc dịch vụ là nhu cầu về sản phẩm hàng hóa hoặc dịch vụ do nhà cung cấp đó cung cấp.

#2 Rào cản gia nhập thị trường

Một đặc điểm khác của thị trường độc quyền là rào cản gia nhập. Giấy phép của chính phủ, bằng sáng chế - bản quyền, quyền sở hữu tài nguyên, chi phí đầu tư rất lớn… chính là một số rào cản gia nhập thị trường độc quyền. Khi một nhà cung cấp kiểm soát việc sản xuất và cung cấp một sản phẩm hoặc dịch vụ nhất định, các công ty khác khó mà có thể tham gia vào thị trường độc quyền. Nếu chính phủ tin rằng sản phẩm hoặc dịch vụ do công ty độc quyền cung cấp là cần thiết cho phúc lợi của công chúng, chẳng hạn như công ty điện lực, viễn thông... không được phép rút lui khỏi thị trường.

#3 Tối đa hóa lợi nhuận

Trong một thị trường độc quyền, công ty tối đa hóa lợi nhuận. Họ có thể đặt giá cao hơn so với mức giá mà họ có thể có trong một thị trường cạnh tranh và kiếm được lợi nhuận cao hơn. Do không có cạnh tranh nên mức giá do công ty độc quyền ấn định sẽ là giá thị trường.

Tối đa hóa lợi nhuận

#4 Sản phẩm độc đáo

Sản phẩm hoặc dịch vụ do doanh nghiệp cung cấp là duy nhất. Không có sản phẩm thay thế có sẵn trên thị trường.

#5 Phân biệt giá cả

Một doanh nghiệp đang hoạt động trong cấu trúc thị trường này có thể thay đổi giá cả và số lượng của sản phẩm hoặc dịch vụ. Sự phân về giá xảy ra khi doanh nghiệp bán cùng một sản phẩm cho những người mua khác nhau với các mức giá khác nhau.

Ví dụ về thị trường độc quyền

Dưới đây là 03 ví dụ về thị trường cạnh tranh độc quyền nổi tiếng nhất trên Thế giới:

Công ty Thuốc lá Mỹ

Một ví dụ nổi tiếng khác về sự độc quyền có ý nghĩa lịch sử là Công ty Thuốc lá Mỹ. Công ty này duy trì sự kiểm soát riêng đối với việc cung cấp Thuốc lá trên thị trường. Ban đầu cũng không có quy định của chính phủ. Tuy nhiên, công ty này đã bị phá bỏ sau khi tạo ra quy định chống độc quyền dưới dạng Đạo luật chống độc quyền Sherman. Tòa án tối cao vào năm 1911 đã ra lệnh giải thể Công ty Thuốc lá Mỹ.

Công ty thép Carnegie 

Từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, Công ty thép Carnegie duy trì quyền kiểm soát riêng đối với việc cung cấp thép trên thị trường. Công ty thép Carnegie trong thời kỳ độc quyền đã định giá thép trên toàn quốc một cách hiệu quả mà không có sự cạnh tranh trên thị trường tự do. Ban đầu không có quy định của Chính phủ. Andrew Carnegie đã thành công trong việc tạo ra thế độc quyền trong một thời gian dài trong ngành thép, sau đó JP Morgan nắm quyền sở hữu công ty bằng cách mua lại và hợp nhất công ty này thành US Steel.

Công ty thép Carnegie 

Google

Người ta thậm chí không thể nghĩ ra bố cục internet mà không có Google. Các đối thủ cạnh tranh của Google là Microsoft và Yahoo nhưng họ sở hữu một thị phần rất nhỏ trên thị trường và đồng thời đang có xu hướng giảm. Google kiếm được phần lớn tiền từ quảng cáo và điều có thể thấy rõ là nó kiểm soát 60% doanh thu quảng cáo toàn cầu. Nó tạo ra doanh thu tốt thông qua quá trình thu thập dữ liệu người dùng với theo dõi hoạt động trực tuyến của người dùng và xuất hiện với quảng cáo theo lịch sử tìm kiếm và vị trí của họ. Các nhà quảng cáo nhỏ hơn bị tụt hậu vì họ không có mức dữ liệu người dùng như Google đang có. Vì vậy, Google chắc chắn là một trong những công ty độc quyền lớn nhất hiện nay trên thế giới. 

Ưu - nhược điểm của thị trường độc quyền

Ưu điểm của thị trường độc quyền

Sự ổn định giá cả

Giá cả trong thị trường cạnh tranh thường do các lực lượng cạnh tranh cũng như các lực lượng cung và cầu trên thị trường ấn định. Mặt khác, trong thị trường độc quyền, vì không có cạnh tranh nên chỉ có một người bán hàng hóa trên thị trường. Giá cả do người bán tự định đoạt theo ý muốn của họ và họ có thể thay đổi bất cứ khi nào họ muốn. Do đó, giá của một doanh nghiệp độc quyền vẫn ổn định hơn nhiều so với một thị trường cạnh tranh.

Tạo ra nguồn thu nhập

Mặc dù trên thực tế các doanh nghiệp độc quyền thường là nguồn gây hạn chế cạnh tranh và sự gia nhập của những người bán khác trên thị trường. Tuy nhiên h vẫn được khuyến khích vì các doanh nghiệp độc quyền có thể kiếm được nhiều lợi nhuận. Và do đó, họ trở thành nguồn thu tốt cho chính phủ mang lại lợi ích cho toàn xã hội.

Lợi nhuận

Như đã đề cập tại các phần trước, trong độc quyền chỉ một người bán vận hành và bán hàng hóa cho nhiều người mua. Vậy nên toàn bộ nhu cầu của hàng hóa đó chỉ do một người bán hưởng và kết quả là các công ty độc quyền có thể kiếm được một lượng lớn lợi nhuận đáng kể thông qua việc bán hàng của họ trên thị trường.

Lợi nhuận tối đa trong thị trường độc quyền

Nguồn cung cấp các tiện ích công cộng thiết yếu

Các công ty độc quyền thường do nhà nước kiểm soát và điều hành giúp sản xuất và tạo ra những hàng hóa sẵn có cần thiết và quan trọng đối với các cơ sở công cộng hoạt động trên quy mô lớn nhằm cung cấp hàng hóa và dịch vụ thiết yếu cho người dâ. Có nhiều công ty độc quyền thuộc sở hữu và kiểm soát của chính phủ, chẳng hạn như những công ty cung cấp phương tiện giao thông công cộng, tài nguyên nước và điện...

Khả năng đối mặt với nền kinh tế suy thoái

Bản chất của độc quyền là khi là người bán duy nhất một hàng hóa cụ thể, doanh nghiệp sẽ luôn đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng ngay cả trong những tình huống như suy thoái kinh tế, một doanh nghiệp độc quyền có thể tồn tại nhờ nhu cầu nhận người tiêu dùng trên thị trường.

Nhược điểm của thị trường độc quyền

Gây bất lợi cho người tiêu dùng

Tại thị trường độc quyền, toàn bộ quyền cung cấp hàng hóa ở một mức giá nhất định hoặc một chất lượng nhất định nằm trong tay người bán và người tiêu dùng không có bất cứ quyền lực nào. Ngoài ra, tại thị trường này cũng không có các lực lượng cạnh tranh để kiểm soát giá cả và chất lượng hàng hóa sản phẩm. Do đó, cấu trúc thị trường như vậy có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến lợi ích của người tiêu dùng trên thị trường.

Phân biệt giá

Do các công ty độc quyền tự quyết định giá trên thị trường, không lo cạnh tranh, nên người bán thường có xu hướng tính các mức giá khác nhau từ các nhóm người tiêu dùng khác nhau, gây ra sự phân biệt về giá.

Chất lượng hàng hóa

Do không có sự cạnh tranh trên thị trường, một doanh nghiệp độc quyền thường có thể cung cấp hàng hoá có chất lượng thấp hoặc kém hơn để tiết kiệm chi phí sản xuất và tạo ra nhiều lợi nhuận hơn, do đó gây ra thiệt hại cho người tiêu dùng.

Các hành vi thương mại không lành mạnh

Ai cũng biết rằng độc quyền thông thường sẽ là một rào cản đối với những người mới gia nhập thị trường. Trong trường hợp độc quyền, để tiếp tục hưởng các lợi ích từ việc trở thành người bán duy nhất trên thị trường và tiếp tục kiếm được lợi nhuận lớn, các công ty độc quyền thường tham gia vào các hành vi thương mại không công bằng để đảm bảo rằng các đối thủ cạnh tranh trên thị trường bị lật đổ và không ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của họ trên thị trường.

Sự khác nhau giữa thị trường độc quyền và thị trường cạnh tranh độc quyền

Để nhận biết sự khác nhau giữa thị trường cạnh tranh độc quyền và thị trường độc quyền, theo dõi bảng so sánh dưới đây:

Hy vọng những kiến thức về cấu trúc thị trường độc quyền được chia sẻ trong bài viết này sẽ giúp tháo gỡ những thắc mắc mà bạn đang gặp phải. Đừng quên dịch vụ viết luận văn thạc sĩ, viết tiểu luận thuê của chúng tôi luôn sẵn sàng khi bạn cần sự trợ giúp nhé!