Du lịch sinh thái là gì? Cơ sở lý luận về du lịch sinh thái ở Việt Nam

Cùng với sự phát triển của kinh tế thế giới, du lịch đã và đang trở thành một bộ phận quan trọng trong đời sống văn hóa của con người. Chính vì thế, ngành du lịch đã trở thành một trong số các lĩnh vực trọng tâm, được nhà nước nằm trong chiến lược phát triển của rất nhiều quốc gia. Đặc biệt, trong nền kinh tế công nghiệp hóa, hiện đại hóa cùng với đó là sự tác động tiêu cực đến môi trường du lịch sinh thái là một trong số các loại hình du lịch ở Việt Nam rất được ưa chuộng. Vậy du lịch sinh thái là gì? Các đặc điểm, đặc trưng của loại hình du lịch này như thế nào và vai trò của nó ra sao? Hãy theo dõi bài viết này để cùng tìm hiểu nhé!

Khái niệm du lịch sinh thái là gì?

Du lịch sinh thái (Ecotourism) là du lịch có trách nhiệm đến các khu vực tự nhiên nhằm thúc đẩy bảo tồn, mang lại sự hòa hợp giữa các cộng đồng và duy trì cuộc sống của người dân địa phương. Theo Hiệp hội Du lịch Sinh thái Quốc tế du lịch sinh thái có thể được định nghĩa là “du lịch có trách nhiệm đến các khu vực tự nhiên bảo tồn môi trường, duy trì cuộc sống của người dân địa phương và liên quan đến việc giải thích, giáo dục”. Những chuyến du lịch như vậy có thể được tạo ra nhờ vào một mạng lưới quốc tế gồm các cá nhân, tổ chức và ngành du lịch, nơi khách du lịch và các chuyên gia du lịch được giáo dục về các vấn đề sinh thái.

Còn theo định nghĩa của Tổng cục Du lịch Việt Nam, ESCAP, WWF, IUCN “Du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa bản địa gắn với giáo dục môi trường, có đóng góp cho nỗ lực bảo tồn và phát triển bền vững, với sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương”.

Khái niệm du lịch sinh thái (Ecotourism) là gì

Các loại hình du lịch sinh thái 

Du lịch sinh thái là một thuật ngữ rộng bao gồm nhiều loại hình du lịch có chung mục tiêu về nhận thức và tôn trọng văn hóa và môi trường, giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường, bảo tồn và cải thiện đời sống dân cư địa phương. Dưới đây chúng ta sẽ tìm hiểu về một số loại hình du lịch sinh thái:

Lưu trú sinh thái (Eco-loging)

Đề cập đến các chuyến du lịch lựa chọn chỗ ở được xây dựng với ý thức về bảo vệ môi trường. Các lựa chọn này rất đa dạng từ ký túc xá và khách sạn được xây dựng bằng vật liệu bền vững hoặc trong môi trường tự nhiên, cho đến các "Khu nghỉ dưỡng sinh thái", được xây dựng ở những nơi xa xôi và cung cấp các hoạt động du lịch sinh thái như ngắm chim, đi bộ đường dài hoặc chèo thuyền kayaking...

Du lịch nông nghiệp (Agro-tourism)

Du lịch nông nghiệp là một loại hình du lịch sinh thái tận dụng các cộng đồng nông dân nông thôn làm điểm thu hút khách du lịch. Một số địa điểm du lịch nông nghiệp phục vụ để khuyến khích và bảo vệ các cộng đồng nông dân bị đe dọa ở các nước khó khăn. Nhiều địa điểm du lịch nông nghiệp cung cấp các cơ hội tình nguyện, hướng dẫn các phương pháp canh tác bền vững, giới thiệu việc trồng các loài động thực vật nổi tiếng trong khu vực cụ thể. Bên cạnh đó, du lịch nông nghiệp cũng bao gồm nhiều hoạt động đa dạng và cung cấp phương tiện để nông dân đa dạng hóa và bổ sung thu nhập. Các hoạt động đó có thể bao gồm nghiên cứu động vật hoang dã, cưỡi ngựa, tham quan rừng, lớp học nấu ăn, nếm rượu, lễ hội thu hoạch, lưu trú tại trang trại...

Du lịch nông nghiệp (Agro-tourism)

Phát triển cộng đồng (Community Development)

Cung cấp các cơ hội du lịch sinh thái tập trung vào việc bảo vệ đất đai và sinh kế của địa phương bị đe dọa bởi công nghiệp, nạn phá rừng và các tác động tiêu cực khác của quá trình hiện đại hóa. Những người du lịch sinh thái có thể trồng cây, xây nhà hoặc học các nghề địa phương. Họ có thể làm tình nguyện viên trong các trường học, viện bảo tàng hoặc trung tâm nghiên cứu để nâng cao nhận thức về văn hóa. Các dự án phát triển cộng đồng không chỉ nâng cao nhận thức và sự tôn trọng giữa du khách và người dân địa phương mà còn mang lại lợi ích tài chính cho các địa phương đang gặp khó khăn. 

Chuyến tham quan sinh thái (Eco Treks)

Chuyến đi sinh thái bao gồm các chuyến du ngoạn đến các địa điểm kỳ lạ, có nguy cơ tuyệt chủng hoặc các địa điểm hấp dẫn khác. Các chuyến đi có thể bao gồm đi bè, leo núi, bơi lội, thám hiểm hang động, đi bộ đường dài, chèo thuyền, ngắm chim... nhằm mục đích nâng cao nhận thức về một khu vực cụ thể và các mối đe dọa liên quan đến môi trường từ đó hỗ trợ các công tác bảo tồn. Các tổ chức du lịch sinh thái có thể hỗ trợ hoặc không hỗ trợ bằng tiền cho người dân địa phương.

Xem thêm: 

→ Tổng hợp các đề tài luận văn du lịch mới nhất 2021

Các đặc điểm cơ bản của du lịch sinh thái là gì?

Một số đặc điểm quan trọng của du lịch sinh thái như sau:

#1 Du lịch đến điểm đến tự nhiên

Những điểm đến này thường là những vùng hẻo lánh, cho dù có người ở hay không có người ở và thường được bảo vệ môi trường ở cấp quốc gia, quốc tế, du lịch cộng đồng hoặc tư nhân.

Đặc điểm của du lịch sinh thái

#2 Giảm thiểu tác động

Các hoạt động du lịch thông thường dù ít hay nhiều vẫn thường gây ra các tác động tiêu cực. Du lịch sinh thái cố gắng giảm thiểu tác động tiêu cực của khách sạn, đường mòn và các cơ sở hạ tầng khác... bằng cách sử dụng vật liệu xây dựng tái chế hoặc có sẵn tại địa phương, các nguồn năng lượng tái tạo, tái chế và xử lý an toàn chất thải, rác thải cũng như việc bảo tồn, bảo vệ các công trình kiến trúc văn hóa địa phương.

#3 Nâng cao nhận thức về môi trường

Du lịch sinh thái có nghĩa là giáo dục, cho cả khách du lịch và cư dân của các cộng đồng lân cận. Trước khi chuyến du lịch được bắt đầu, người điều hành tour nên trang bị cho kiến thức cho mình và du khách những kiến thức về điểm đến, môi trường và người dân địa phương, cũng như các quy tắc ứng xử cần thiết. Các dự án du lịch sinh thái cũng nên giúp giáo dục các thành viên của cộng đồng xung quanh, học sinh và rộng hơn là trên toàn lãnh thổ quốc gia.

#4 Cung cấp lợi ích tài chính trực tiếp cho việc bảo tồn

Du lịch sinh thái giúp gây quỹ bảo vệ môi trường, nghiên cứu và giáo dục thông qua nhiều cơ chế, bao gồm phí vào cửa công viên; các loại thuế thu từ công ty du lịch, khách sạn, hàng không, thuế phi trường… và các khoản đóng góp tự nguyện.

#5 Cung cấp lợi ích tài chính và trao quyền cho người dân địa phương

Du lịch sinh thái cho rằng các vườn quốc gia và các khu bảo tồn thiên nhiên sẽ chỉ có thể tồn tại khi đời sống của người dân địa phương được đảm bảo. Cộng đồng địa phương phải tham gia, đồng thời nhận được các khoản thu nhập và lợi ích hữu hình khác từ khu bảo tồn và các cơ sở du lịch của nó.

#6 Tôn trọng văn hóa địa phương

Du lịch sinh thái không chỉ thân thiện với thiên nhiên hơn mà loại hình du lịch này còn có đặc điểm là cố gắng tôn trọng văn hóa và con người địa phương. Ít xâm phạm và bóc lột văn hóa hơn so với du lịch thông thường. 

Tôn trọng văn hóa địa phương

#7 Hỗ trợ nhân quyền và các phong trào dân chủ

Tổ chức Du lịch Thế giới do Liên hợp quốc bảo trợ tuyên bố rằng du lịch đóng góp vào sự hiểu biết quốc tế, hòa bình, thịnh vượng, và sự tôn trọng phổ biến và tuân thủ các quyền con người và các quyền tự do cơ bản cho tất cả mọi người.

Các nguyên tắc của du lịch sinh thái là gì?

Theo Hiệp hội Du lịch Sinh thái Quốc tế, du lịch sinh thái về cơ bản là tập hợp những nhà bảo tồn thiên nhiên/ động vật hoang dã, cộng đồng địa phương và ngành du lịch có trách nhiệm lại với nhau để đảm bảo sự phát triển tập trung vào tính bền vững lâu dài hơn là lợi nhuận ngắn hạn. 

Mục tiêu của du lịch sinh thái là phát triển các cơ sở lưu trú, hoạt động và điểm tham quan du lịch mang lại lợi ích cho tất cả mọi người tham gia, bào gồm: hệ động thực vật địa phương, người dân địa phương, các bên liên quan trong ngành du lịch và cả du khách.

Với sứ mệnh này, ngành du lịch sinh thái đã cùng nhau phát triển một số nguyên tắc chỉ đạo cốt lõi trong vài thập kỷ qua nhằm cung cấp một kế hoạch chung cho sự phát triển du lịch có trách nhiệm. Các nguyên tắc cơ bản của du lịch sinh thái bao gồm:

• Có hoạt động giáo dục và diễn giải nhằm nâng cao hiểu biết về môi trường, qua đó tạo ý thức tham gia vào các nỗ lực bảo tồn các giá trị môi trường tự nhiên, đặc điểm sinh thái khu vực và văn hóa bản địa.
• Bảo vệ môi trường và duy trì hệ sinh thái
• Bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa cộng đồng
• Tạo cơ hội việc làm và mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương

Các điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch sinh thái ở Việt Nam

• Ngày nay, việc tiếp cận các điểm du lịch sinh thái vùng sâu vùng xa trở nên dễ dàng hơn nhờ các chuyến bay giá rẻ và cơ sở hạ tầng dễ tiếp cận;
• Nhiều người không hài lòng hoặc không cảm thấy hài lòng với các điểm đến và hoạt động du lịch truyền thống - vì vậy họ quan tâm nhiều hơn đến du lịch đầy thử thách và mang tính giáo dục cao hơn;
• Có nhận thức sâu sắc hơn về sự cần thiết phải bảo vệ môi trường và mong muốn đóng góp cho sự nghiệp này;
• Khách du lịch muốn được coi là khác biệt và thân thiện với môi trường;
• Du lịch sinh thái có thể giúp bảo vệ các địa điểm nhạy cảm về môi trường và nâng cao nhận thức về các vấn đề tế nhị về môi trường và xã hội của địa phương;
• Nó cũng có thể tạo ra cơ hội thu nhập cho người dân địa phương

Trên đây là một số vấn đề liên quan đến khái niệm du lịch sinh thái là gì. Hy vọng sau bài viết này, bạn sẽ có thêm những kiến thức hữu ích về du lịch sinh thái áp dụng vào trong cuộc sống, công việc và học tập. Đừng quên chia sẻ đến mọi người nếu bạn cảm thấy bài viết này hữu ích nhé!