Dịch vụ công là gì? Đặc điểm, phân loại và vai trò của dịch vụ công

Dịch vụ công được hiểu là các dịch vụ phục vụ nhu cầu thiết yếu của xã hội, vì lợi ích chung của cộng đồng và xã hội. Dịch vụ công có vai trò quan trọng trong quá trình  phát triển, là bộ phận cấu thành nên sự cạnh tranh của một đất nước, quyết định đến lòng tin của nhân dân vào bộ máy chính quyền, là nền tảng cho sự phát triển toàn diện. Để hiểu rõ hơn về khái niệm dịch vụ công là gì và các nội nội dung liên quan đến dịch vụ công, hãy cùng Luận Văn 2S đón đọc bài viết dưới đây nhé.

Dịch vụ công là gì?

Khái niệm dịch vụ

Hiện nay, có rất nhiều định nghĩa về dịch vụ được đưa ra, cụ thể như: 

Theo Kotler & G. Armstrong: Dịch vụ mọi hành động và kết quả mà một bên có thể cung cấp cho bên kia và phần lớn là các yếu tố vô hình, không dẫn đến quyền sở hữu một cái gì đó. Sản phẩm của nó có thể là có hay không gắn với một sản phẩm vật.

Theo TS. Nguyễn Thị Mơ (2005), dịch vụ được hiểu là các hoạt động của con người được kết tinh thành các loại sản phẩm vô hình và không thể cầm nắm được.

Còn theo định nghĩa Luật giá năm 2013 thì dịch vụ được xem là một loại hàng hóa đặc biệt, có tính vô hình, quá trình sản xuất và tiêu dùng xảy ra tại cùng một thời điểm, không tách rời nhau. Dịch vụ bao gồm các loại dịch vụ trong hệ thống ngành sản phẩm Việt Nam theo quy định của pháp luật.

Từ những quan điểm trên, ta có thể rút ra kết luận dịch vụ là các hoạt động sáng tạo của con người nhằm mục đích đáp ứng nhu cầu cụ thể nào đó của con người. Đặc điểm khác biệt, đặc trưng của dịch vụ so với các hàng hóa thông thường khác là chúng không tồn tại dưới dạng một sản phẩm cụ thể nào đó, thế nhưng dịch vụ lại phục vụ trực tiếp nhu cầu nhất định của xã hội, có yếu tố phát triển về công nghệ, minh bạch về pháp luật của chính quyền

Khái niệm dịch vụ công

Theo từ điển Petit Larousse của Pháp (1992): Dịch vụ công (Tiếng Anh:  Public Service) là hoạt động vì lợi ích chung, do cơ quan Nhà nước hoặc tư nhân đảm nhiệm.

Theo từ điển Oxford: Dịch vụ công là: (1) các dịch vụ như giao thông hay chăm sóc sức khỏe do nhà nước hoặc tổ chức tư nhân chính thức cung cấp cho nhân dân nói chung đặc biệt là xã hội, (2) làm việc gì đó được thực hiện nhằm giúp mọi người hơn là kiếm lợi nhuận, (3) Chính phủ và cơ quan chính phủ.

Từ hai định nghĩa trên, ta có thể thấy rằng dù được tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau nhưng khái niệm và phạm vi các dịch vụ công đều có những tính chất chung là nhằm mục đích phục vụ cho lợi ích chung và nhu cầu thiết yếu của xã hội. Ngay cả khi nhà nước chuyển giao một phần việc cung ứng dịch vụ công cho các khu vực tư nhân thì nhà nước vẫn đóng vai trò điều tiết, quản lý nhằm đảm bảo sự công bằng trong phân phối các dịch vụ này và khắc phục các bất cập của thị trường.

Từ những tính chất trên đây, “dịch vụ công” được hiểu theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp:

Xét theo nghĩa rộng, dịch vụ công được hiểu là những dịch vụ mà chính phủ can thiệp vào việc cung cấp cho xã hội nhằm mục tiêu hiệu quả và công bằng. Theo đó, dịch vụ công là tất cả những hoạt động nhằm thực hiện các chức năng vốn có của Chính phủ, bao gồm từ các hoạt động ban hành chính sách, pháp luật, toà án cho đến những hoạt động y tế, giáo dục, giao thông công cộng. 

Xét theo nghĩa hẹp, dịch vụ công được hiểu là những dịch vụ phục vụ trực tiếp nhu cầu của các tổ chức và công dân mà Chính phủ can thiệp vào việc cung cấp nhằm mục tiêu hiệu quả và công bằng. 

Tại Việt Nam, dịch vụ công được hiểu là các hoạt động phục vụ các nhu cầu thiết yếu của xã hội, được tạo ra vì lợi ích chung của cộng đồng và xã hội, do nhà nước trực tiếp đảm nhận hoặc ủy quyền và tạo điều kiện cho khu vực tư nhân thực hiện.

 
Khái niệm dịch vụ công là gì?

Có thể bạn quan tâm:

→ Khái niệm, đặc điểm & bản chất của dịch vụ công trực tuyến

Đặc điểm cơ bản của dịch vụ công là gì?

Dịch vụ công mang tính xã hội với mục tiêu là phục vụ lợi ích của cộng đồng, đáp ứng nhu cầu của tất cả công dân mà không phân biệt giai cấp, địa vị hay tầng lớp xã hội nào, đảm bảo công bằng và ổn định xã hội, mang tính quần chúng rộng rãi. Mọi người đều có quyền như nhau trong việc tiếp cận dịch vụ công với tư cách là đối tượng phục vụ của nhà nước. Như vậy, tính kinh tế và lợi nhuận không phải là điều kiện tiên quyết chi phối hoạt động dịch vụ công.

Dịch vụ công là một loại hàng hóa đặc biệt, đáp ứng nhu cầu của toàn xã hội bất kể sản phẩm tạo ra là hiện vật hay phi hiện vật.

Việc trao đổi dịch vụ công không qua quan hệ thị trường đầy đủ, việc chi trả của người tiêu dùng đối với các dịch vụ công được xác định là phải đảm bảo cân đối với khả năng chi trả hợp lý của dân cư và tự cân đối thu chi của đơn vị cung ứng dịch vụ công, dưới sự giám sát của nhà nước, đặc biệt đối với các nhà cung cấp ở khu vực tư nhân để thu hút khu vực này vào hoạt động cung ứng các loại dịch vụ công nhằm nâng cao hiệu quả cung ứng dịch vụ công.

Dưới góc độ kinh tế học, dịch vụ công là các hoạt động cung ứng cho xã hội hàng hóa công cộng. Loại hàng hóa này mang lại lợi ích cho người mua và cả những người không phải trả tiền cho hàng hóa này. Việc cung ứng dịch vụ giáo dục đem lại lợi ích cho người học mà còn tạo nên mặt bằng dân trí và văn hóa cao hơn, tác động trực tiếp đến tăng trưởng kinh tế, phát triển kỹ thuật,…Vì vậy, chính phủ có vai trò và trách nhiệm quan trọng trong việc sản xuất hoặc đảm bảo cung ứng các hàng hóa công cộng một cách hiệu quả.

Phân loại dịch vụ công

Dịch vụ hành chính công: Là các dịch vụ gắn liền với chức năng quản lý nhà nước để đáp ứng yêu cầu của người dân. Người thực hiện cung ứng loại dịch vụ này là các cơ quan hành chính Nhà nước, thực hiện các loại dịch vụ như: Cấp phép, giấy chứng nhận, công chứng, hộ chiếu,…Người tiêu dùng các dịch vụ này không theo các quan hệ kinh tế thị trường (cung- cầu, giá cả, cạnh tranh) mà thực hiện trách nhiệm thông qua việc đóng các loại phí, lệ phí. Phần trách nhiệm thông qua các loại phí, lệ phí chỉ mang tính hỗ trợ cho ngân sách nhà nước. (Tìm hiểu nhiều hơn về dịch vụ hành chính công tại: https://luanvan2s.com/dich-vu-hanh-chinh-cong-la-gi-bid114.html)

Dịch vụ sự nghiệp công: Là loại dịch vụ gắn với việc cung cấp phúc lợi xã hội thiết yếu cho người dân: giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao, khoa học,…Người thực hiện cung ứng các dịch vụ này là Nhà nước, nhưng trong điều kiện kinh tế hiện đại, nhà nước chỉ thực hiện cung ứng các dịch vụ sự nghiệp công mà thị trường không thực hiện được hoặc không muốn thực hiện do tính hiệu quả kinh tế, đối với các dịch vụ sự nghiệp công thị trường có thể thực hiện,nhà nước có thể thực hiện việc chuyển giao hoặc ủy quyền cho khu vực tư nhân hoặc các tổ chức xã hội cung ứng thông qua sự giám sát của nhà nước.

Dịch vụ công ích: Là loại dịch vụ gắn với việc cung cấp hàng hóa, dịch vụ cơ bản, thiết yếu cho đời sống dân cư như dịch vụ vệ sinh môi trường, dịch vụ xử lý chất thải, dịch vụ cấp nước sạch, vận tải công cộng, bưu chính, chăm sóc công viên,…Người thực hiện cung ứng các dịch vụ này chủ yếu là Nhà nước. Tuy nhiên hiện nay, tư nhân cũng được phép tham gia nếu có đủ các tiêu chuẩn cần thiết.

Dịch vụ công ích

Vai trò của dịch vụ công là gì?

Dịch vụ công có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của xã hội, góp phần vào việc giải quyết các vấn đề chung liên quan đến cuộc sống của tất cả các thành viên trong cộng đồng, thể hiện qua các lĩnh vực cơ bản sau:

• Một là, thực hiện duy trì trật tự công cộng và an toàn xã hội như quốc phòng, an ninh, ngoại giao.
• Hai là, bảo vệ trật tự kinh tế, trật tự hoạt động mua bán trên thị trường bằng việc xây dựng và thực thi các thể chế kinh tế thị trường.
• Ba là, cung cấp các tiện ích công cộng cho toàn thể thành viên trong xã hội bao gồm: bảo vệ sức khỏe, giáo dục đào tạo, giao thông công cộng, thông tin, thư viện công cộng,..
• Thứ tư, quản lý tài nguyên và tài sản công công như quản lý tài sản nhà nước, bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên,…
• Thứ năm, thực hiện bảo vệ quyền công dân và quyền của con người.

Thông qua cung ứng dịch vụ công, nhà nước sử dụng quyền lực của mình để đảm bảo quyền dân chủ và các quyền hợp pháp khác của công dân. Nhà nước chịu trách nhiệm cao nhất và cũng là trách nhiệm cuối cùng trong việc cung ứng đầy đủ số lượng, chất lượng dịch vụ công bao gồm các dịch vụ công do nhà nước tiến hành trực tiếp hay thông qua các tổ chức, cá nhân khác. Nhà nước cũng chịu trách nhiệm đảm bảo tính công bằng, bình đẳng cho công dân trong việc tiếp cận và thụ hưởng các dịch vụ thiết yếu trên cơ sở đó học tập, làm việc, nâng cao mức sống của bản thân và đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển của xã hội.

Các hình thức cung ứng dịch vụ công phổ biến hiện nay

Việc cung ứng dịch vụ công được tiến hành theo các hình thức sau:

Các cơ quan nhà nước trực tiếp cung ứng dịch vụ công: Tức là nhà nước chịu trách nhiệm cung ứng trực tiếp các dịch vụ công đối với các dịch vụ liên quan đến an ninh quốc gia và lợi ích chung của đất nước mà chỉ cơ quan công quyền mới có đủ tư cách pháp lý thực hiện. Nhà nước giữ vai trò chủ đạo còn trực tiếp cung ứng các dịch vụ thuộc các lĩnh vực và các địa bàn không thuận lợi cho đầu tư mà thị trường không thể hoặc không muốn tham gia do chi phí quán lớn hay không có lợi nhuận hợp lý.

Nhà nước thực hiện chuyển một phần hoạt động cung ứng dịch vụ công cho các thị trường bằng các hình thức:

Thực hiện ủy quyền: Nhà nước thực hiện ủy quyền cho các doanh nghiệp tư nhân hoặc tổ chức phi chính phủ cung ứng một số dịch vụ công mà nhà nước có trách nhiệm đảm bảo và nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước. Doanh nghiệp tư nhân hay tổ chức phi chính phủ cần tuân thủ các điều kiện do nhà nước quy định.

Hợp danh hoặc liên doanh cung ứng dịch vụ công giữa nhà nước và các đối tác khác trên cơ sở đóng góp nguồn lực, chia sẻ rủi ro và cùng phân chia lợi nhuận: Hình thức này giúp nhà nước giảm phần đầu tư từ ngân sách nhà nước cho dịch vụ công mà vấn tham gia trực tiếp vào việc quản lý các dịch vụ này nhằm bảo đảm các lợi ích chung.

Tư nhân hóa dịch vụ công: Nhà nước bán phương tiện và quyền chi phối của mình đối với một dịch vụ nào đó cho tư nhân nhưng vẫn giám sát và đảm bảo lợi ích công bằng pháp luật.

Hợp đồng mua ngoài: Là việc nhà nước mua dịch vụ công từ khu vực tư nhân đối với các dịch vụ mà tư nhân có thể làm tốt và giảm được số lượng lao động dịch vụ trong cơ quan nhà nước như: bảo dưỡng phương tiện chữa cháy, chữa cháy, phương tiện tin học,…

Các hình thức cung ứng dịch vụ công phổ biến hiện nay

Vai trò của Nhà nước trong việc cung ứng dịch vụ công

Các trách nhiệm cụ thể của nhà nước đối với dịch vụ công bao gồm:

• Nhà nước chịu trách nhiệm trực tiếp tổ chức thực hiện một số dịch vụ công
• Xây dựng cơ chế, chính sách chung, thống nhất và hoàn thiện cơ chế, chính sách cho mỗi loại dịch vụ công. Nhiệm vụ này bao gồm các công việc cụ thể như sau:
•  Điều tiết và kiểm soát các tổ chức, cá nhân trong việc cung ứng dịch vụ công theo yêu cầu về giá cả, chất lượng, đối tượng thụ hưởng,…
• Khuyến khích các thành phần kinh tế cùng tham gia vào việc cung ứng các dịch vụ công, giảm gánh nặng cho bộ máy nhà nước
• Trợ cấp trực tiếp cho người tiêu dùng thông qua các hình thức khác nhau như miễn, giảm học phí, cấp học bổng, miễn giảm các khoản đóng góp, trợ cấp qua giá bán dịch vụ,…cho từng đối tượng khác nhau.
• Tăng đầu tư cho dịch vụ công cả về tài chính và xây dựng hệ thống cung cấp dịch vụ.
• Thống nhất chỉ đạo cung cấp dịch vụ công trong toàn xã hội, theo từng ngành, từng lĩnh vực, từng địa phương, thực hiện kiểm tra và can thiệp để cung cấp dịch vụ công đáp ứng tối ưu nhu cầu của xã hội.
• Không ngừng cải tiến, hoàn thiện việc cung cấp dịch vụ công. Các dịch vụ công luôn cần được cải tiến để phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế và thu nhập nhằm mang lại hiệu quả phục vụ cao nhất. Việc cải tiến trước hết ở chỗ xác định rõ các loại dịch vụ công nào nhà nước nhất thiết phải cung ứng trực tiếp, dịch vụ nào có thể ủy quyền và chuyển giao cho thị trường thực hiện và giám sát, quản lý việc thực hiện đó.

 Trên đây, Luận Văn 2S đã cùng bạn đọc tìm hiểu các nội dung xoay quanh khái niệm dịch vụ công là gì. Chúng tôi hy vọng rằng với những chia sẻ này, bạn đọc đã tìm thấy lời giải cho các vấn đề, khúc mắc mà bạn đang tìm kiếm. Đừng quên chia sẻ đến mọi người nếu bạn thấy bài viết này hữu ích nhé!