Thị trường chứng khoán là gì? Tìm hiểu thị trường chứng khoán ở VN

Thị trường chứng khoán được coi là một thị trường đầu tư đầy tiềm năng và vẫn không ngừng phát triển về quy mô lẫn tính chất. Để hiểu rõ hơn về thị trường chứng khoán là gì cũng như có những kiến thức nền cơ bản trước khi tiến vào thị trường này, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu qua bài viết sau nhé!

Thị trường chứng khoán là gì?

Trước khi tìm hiểu về thị trường chứng khoán, chúng ta phải hiểu chứng khoán là gì. Theo đó, chứng khoán là các loại giấy tờ có giá hay bút toán ghi sổ. Chủ sở hữu chứng khoán có quyền yêu cầu về thu nhập và tài sản của tổ chức phát hành chứng khoán hoặc quyền sở hữu. 

Thị trường chứng khoán (Tiếng Anh: Stock Market):  là tập hợp các thị trường và sở giao dịch nơi thường xuyên diễn ra các hoạt động mua bán, phát hành và trao đổi các loại chứng khoán dài hạn như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư, công cụ phái sinh... của các công ty đại chúng. Các hoạt động tài chính này được thực hiện thông qua các sàn giao dịch chính thức được thể chế hóa hoặc thị trường mua bán tự do hoạt động theo một bộ quy định xác định. Trong một quốc gia hoặc một khu vực lãnh thổ, có thể có nhiều địa điểm giao dịch chứng khoán cho phép giao dịch cổ phiếu và các dạng chứng khoán khác. Hàng hóa trong thị trường chứng khoán là một loại hàng hóa đặc biệt, thể hiện quyền sở hữu về tư bản. Tương tự như các loại hàng hóa khác, nó cũng có giá trị và giá sử dụng.

Khái niệm thị trường chứng khoán là gì?

Có thể nói, thị trường chứng khoán là một phận thuộc thị trường vốn dài hạn. Đóng vai trò  cung ứng nguồn vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế bằng cách thực hiện cơ chế chuyển vốn trực tiếp từ nhà đầu tư sang nhà phát hành. Các thị trường chứng khoán lớn trên thế giới phải kể đến như thị trường chứng khoán Mỹ, thị trường chứng khoán Hàn Quốc, thị trường chứng khoán Nhật Bản, Thị trường chứng khoán Thái Lan.

Ví dụ về Thị trường chứng khoán

Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về khái niệm “thị trường chứng khoán là gì” chúng ta sẽ cùng nhau tham khảo một ví dụ thực tiễn về thị trường chứng khoán quốc tế. 

Fred sở hữu Fred's Pizza. Anh ấy đã cực kỳ thành công và muốn mở rộng thương hiệu Pizza của mình ra toàn quốc bằng cách thực hiện nhượng quyền công ty của mình. Vấn đề duy nhất là Fred không có tiền để làm như vậy. Anh ấy quyết định đưa công ty của mình ra đại chúng để huy động đủ tiền. Anh phát hành 10.000.000 cổ phiếu mới trong đợt phát hành lần đầu ra công chúng và huy động được 119.000.000 đô la. Giờ đây, công ty đã được công khai, bất kỳ ai cũng có thể trở thành nhà đầu tư vào Fred's Pizza chỉ với 19 USD / cổ phiếu.

Xem thêm:

→ Tổng hợp đề tài Luận văn Thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng mới nhất

Bản chất của thị trường chứng khoán

Trong nền kinh tế hiện đại, thị trường chứng khoán được coi là nơi diễn ra các hoạt động giao dịch mua bán các loại chứng khoán trung và dài hạn. Việc mua bán này được tiến hành ở thị trường sơ cấp và thứ cấp. Tại thị trường sơ cấp, người mua mua được chứng khoán lần đầu từ những người phát hành và ở mua đi bán lại các chứng khoán tại thị trường thứ cấp. Xét về mặt hình thức, thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi, mua bán, chuyển nhượng các loại chứng khoán, và thông qua đó thay đổi các chủ thể nắm giữ chứng khoán.

Xét về mặt bản chất thị trường chứng khoán có những đặc điểm sau:

• Thị trường chứng khoán là nơi tập trung và phân phối các nguồn vốn tiết kiệm. Cụ thể, thị trường chứng khoán tập trung các nguồn tiết kiệm để phân phối lại cho những ai muốn sử dụng theo giá mà người sử dụng sẵn sàng trả và dựa theo phán đoán của thị trường về khả năng sinh lời từ các dự án của người sử dụng, lúc này thị trường chứng khoán chuyển từ tư bản sở hữu sang tư bản kinh doanh.
• Thị trường chứng khoán là định chế tài chính trực tiếp bởi vì cả chủ thể cung và cầu vốn đều tham gia vào thị trường một cách trực tiếp. Trong khi cách tài trợ gián tiếp được thực hiện thông qua các trung gian tài chính thì những người có vốn có khi có đủ điều kiện về môi trường tài chính, pháp lý... sẽ trực tiếp đầu tư vào sản xuất, kinh doanh mà không cần qua các trung gian tài chính mà họ sẽ thông qua thị trường chứng khoán, một thị trường dẫn vốn trực tiếp từ người có vốn sang người cần vốn theo nguyên tắc đầu tư.
• Khi đầu tư qua các trung gian tài chính, các chủ thể đầu tư không thể theo dõi, kiểm tra, quản lý vốn đầu tư của họ khiến cho quyền sở hữu và quyền sử dụng vốn tách rời nhau, làm giảm động lực tiềm năng trong quản lý. Tuy nhiên, khi đầu tư qua thị trường chứng khoán, kênh dẫn vốn trực tiếp, các chủ thể đầu tư đã thực sự gắn quyền sử dụng và quyền sở hữu về vốn, nâng cao tiềm năng quản lý vốn của mình.
• Thị trường chứng khoán chính là quá trình vận động của tư bản tiền tệ. Sau một thời gian nhất định, các chứng khoán mua bán trên thị trường sẽ đem lại nguồn thu nhập cho người nắm giữ nó và được lưu thông theo giá cả thị trường, do đó, về hình thức nó được coi như một tư bản hàng hóa. Do đó, thị trường chứng khoán là nơi mua bán các quyền sở hữu về tư bản, là một hình thức phát triển cao của nền sản xuất hàng hoá.
• Thị trường chứng khoán cũng là một loại hình tài chính ngắn hạn. Bởi vì những người có chứng khoán có thể mua bán chứng khoán tại bất kỳ thời điểm nào trên thị trường chứng khoán. Các chứng khoán trung và dài hạn cũng trở thành đối tượng đầu tư ngắn hạn.

Bản chất của thị trường chứng khoán là gì?

Chức năng của thị trường chứng khoán là gì?

Thị trường chứng khoán có nhiều chức năng trong nền kinh tế thị trường, cụ thể:

• Huy động vốn đầu tư cho nền kinh tế

Khi các nhà đầu tư mua chứng khoán do các công ty phát hành, số tiền nhàn rỗi của họ sẽ được sử dụng cho các hoạt động sản xuất kinh doanh và từ đó góp phần mở rộng sản xuất xã hội. Bằng việc hỗ trợ các hoạt động đầu tư của công ty, thị trường chứng khoán có các tác động quan trọng với sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Chính phủ, chính quyền ở các địa phương cũng có thể huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán để sử dụng và đầu tư trong việc phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế, phục vụ các nhu cầu chung của xã hội.

• Cung cấp môi trường đầu tư cho công chúng

Công chúng có một môi trường đầu tư lành mạnh và có nhiều lựa chọn đầu tư khác nhau thông qua thị trường chứng khoán. Dựa vào tính chất, thời hạn và mức độ rủi ro của chứng khoán mà các nhà đầu tư có thể chọn loại hàng hóa phù hợp với khả năng, mục tiêu và sở thích của mình. Có thể nói, thị trường chứng khoán góp phần tăng mức tiết kiệm quốc gia.

• Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán

Tính thanh khoản hay khả năng chuyển đổi thành tiền mặt nhanh chóng là một trong những đặc tính đặc biệt của chứng khoán với người đầu tư, họ có thể chuyển đổi các chứng khoán mà mình sở hữu thành tiền mặt hoặc thành các loại chứng khoán khác mà họ muốn. Điều này mang đến sự linh hoạt và an toàn cho các chủ đầu tư. Khi thị trường chứng khoán càng năng động và có hiệu quả thì tính thanh khoản của chứng khoán càng cao. 

• Đánh giá hoạt động của doanh nghiệp

Thông qua giá chứng khoán của một doanh nghiệp mà chúng ta có thể đánh giá một cách chính xác, nhanh chóng hoạt động của doanh nghiệp từ đó tạo nên một môi trường cạnh tranh lành mạnh để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, kích thích việc áp dụng các công nghệ mới và cải thiện sản phẩm của doanh nghiệp.

• Thị trường chứng khoán tạo môi trường giúp chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô.

Thông qua các chỉ báo của thị trường chứng khoán mà các động thái của nền kinh tế được thể hiện nhạy bén và chính xác. Khi giá chứng khoán tăng tức là đầu tư đang mở rộng và nền kinh tế tăng trưởng, ngược lại nếu giá chứng khoán giảm tức là nền kinh tế đang đối mặt với các dấu hiệu tiêu cực. Do đó, có thể nói rằng thị trường chứng khoán là phong vũ biểu của nền kinh tế và là một công cụ quan trọng để chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô. Chính phủ có thể mua và bán trái phiếu chính phủ để tạo ra các nguồn thu bù đắp thâm hụt ngân sách, quản lý lạm phát. Bên cạnh đó, chính phủ cũng có thể áp dụng các chính sách, biện pháp tác động lên thị trường chứng khoán để định hướng đầu tư, đảm bảo cho sự phát triển cân đối của nền kinh tế thị trường.

Chức năng của thị trường chứng khoán là gì?

Các chủ thể tham gia thị trường chứng khoán

Tham gia thị trường chứng khoán có thể được chia thành 3 nhóm chủ thể cơ bản bao gồm: nhà phát hành, nhà đầu tư và các tổ chức có liên quan đến chứng khoán.

• Nhà phát hành

Nhà phát hành là các tổ chức thực hiện việc huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán, là người cung cấp các chứng khoán - hàng hoá của thị trường chứng khoán. Trong đó, chính phủ và chính quyền địa phương là nhà phát hành trái phiếu chính phủ và trái phiếu địa phương; công ty là nhà phát hành cổ phiếu và trái phiếu công ty và các tổ chức tài chính là nhà phát hành các công cụ tài chính như trái phiếu, chứng chỉ thụ hưởng,…

• Nhà đầu tư

 Nhà đầu tư là những người tham gia vào quá trình mua và bán chứng khoán trên thị trường chứng khoán. Nhà đầu tư có thể được chia thành 2 loại: nhà đầu tư cá nhân gồm những người có vốn nhàn rỗi tạm thời và tham gia vào việc mua bán trên thị trường chứng khoán để tìm kiếm lợi nhuận và nhà đầu tư có tổ chức là các tổ chức hay các định chế đầu tư mua bán chứng khoán với số lượng lớn trên thị trường. Họ bao gồm nhiều chuyên gia có kinh nghiệm để nghiên cứu thị trường và đưa ra các quyết định đầu tư.

• Các tổ chức kinh doanh trên thị trường chứng khoán

Các tổ chức kinh doanh trên thị trường chứng khoán gồm có các công ty chứng khoán hoạt động trong lĩnh vực chứng khoán để đảm nhận các nghiệp vụ như bảo lãnh phát hành, môi giới, quản lý quỹ đầu tư,…và các ngân hàng thương mại sử dụng vốn tự có để tăng và đa dạng hóa lợi nhuận thông qua đầu tư vào chứng khoán tuy nhiên họ chỉ được đầu tư trong giới hạn nhất định.

• Các tổ chức có liên quan đến thị trường chứng khoán 

Các tổ chức có liên quan đến thị trường chứng khoán bao gồm: các cơ quan quản lý nhà nước, sở giao dịch chứng khoán, hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán, tổ chức lưu ký và thanh toán bù trừ chứng khoán, công ty dịch vụ máy tính chứng khoán, các tổ chức tài trợ chứng khoán và công ty đánh giá hệ số tín nhiệm. Các tổ chức này đều có vai trò nhất định trong việc định hình và phát triển thị trường chứng khoán.

Cấu trúc và phân loại thị trường chứng khoán

Trên thực tế, có rất nhiều tiêu thức được sử dụng cho việc phân chia thị trường chứng khoán. Trong đó phổ biến nhất là căn cứ vào sự luân chuyển nguồn vốn, căn cứ vào phương thức hoạt động của thị trường và thứ ba là căn cứ vào loại hàng hóa trên thị trường. Cụ thể như sau:

Thứ nhất, căn cứ vào sự luân chuyển nguồn vốn. Với tiêu thức này, thị trường chứng khoán được phân thành hai loại: Thị trường cấp 1 và thị trường cấp 2. 

Thứ hai, căn cứ vào phương thức hoạt động của thị trường. Trong tiêu thức này, thị trường chứng khoán cũng được chia thành hai loại. Đó là thị trường tập trung (sở giao dịch chứng khoán và thị trường phi tập trung (Thị trường tự do - OTC).

Thứ ba, căn cứ vào hàng hoá trên thị trường, thị trường chứng khoán lại được phân thành: Thị trường trái phiếu, thị trường cổ phiếu và thị trường các công cụ phát sinh.

Phân loại thị trường chứng khoán

Thuận lợi & khó khăn cho sự phát triển thị trường chứng khoán ở Việt Nam

Điều kiện thuận lợi phát triển thị trường chứng khoán ở Việt Nam là gì?

Một trong những điều kiện thuận lợi lớn nhất cho sự phát triển của thị trường chứng khoán ở Việt Nam là nước ta có một nền chính trị ổn định, nhờ đó các công ty cũng có môi trường phát triển ổn định. Không những thế, nền kinh tế của chúng ta cũng đang trong giai đoạn khởi sắc, với tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm đạt hơn 8%. Điều này chính là một tín hiệu khả quan cho sự phát triển phát triển thị trường chứng khoán. 

Đồng thời, Việt Nam hiện đang thực hiện chính sách cổ phần hóa doanh nghiệp, trước tiên là áp dụng đối với các doanh nghiệp nhà nước thì thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ có nhiều thuận lợi để phát triển. Ngoài ra, chúng ta cũng đã và đang nỗ lực để cải thiện môi trường đầu tư và chính phủ đã đưa ra nhiều chính sách thu hút đầu tư nước ngoài. Việc đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài thông qua thị trường chứng khoán sẽ làm thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển nhanh và lành mạnh. Hơn thế nữa, sự hình thành của hệ thống các ngân hàng thương mại, quỹ đầu tư, các tổ chức tín dụng và sự gia nhập vào WTO cũng sẽ tạo ra thêm một điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thị trường chứng khoán ở Việt Nam.

Khó khăn cho sự phát triển thị trường chứng khoán ở Việt Nam là gì?

Bên cạnh những điều kiện thuận lợi, Việt Nam vẫn còn tồn tại không ít những khó khăn gây cản trở cho sự phát triển của thị trường chứng khoán. Cụ thể:

Đầu tiên, thu nhập của đại bộ phận người dân Việt Nam còn tương đối thấp, do đó khoản tiền còn lại sau chi tiêu là không đáng kể nên việc đầu tư vào chứng khoán của người dân là rất ít. Hơn nữa, những lo ngại về rủi ro chứng khoán, kiến thức về chứng khoán còn hạn chế cũng là một trở ngại khiến người dân thường chọn gửi tiết kiệm hơn là đầu tư chứng khoán. Thứ hai, chưa có một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh đối với thị trường chứng khoán. Thứ ba, thị trường chứng khoán tại Việt Nam được thành lập với quãng thời gian tương đối dài nhưng những nhà đầu tư tham gia trên thị trường chứng khoán còn nhiều người chưa có đầy đủ kiến thức về chứng khoán, họ thường đầu tư theo phong trào, điều này dẫn đến việc thị trường không thật sự phản ánh đúng chất lượng của mỗi loại cổ phiếu và trái phiếu.

Một số giải pháp thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam

Một số giải pháp chính để thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán có thể thực hiện như: 

• Cổ phần hóa doanh nghiệp
• Đẩy mạnh phát triển thị trường trái phiếu
• Tăng cường vai trò của các cơ quan quản lý chứng khoán
• Hoàn thiện hệ thống pháp luật
• Đẩy mạnh sự tham gia của các tổ chức trung gian

Chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu khái quát về thị trường chứng khoán là gì thông qua định nghĩa, bản chất và vai trò của thị trường chứng khoán cũng như thực trạng và một số giải pháp thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán ở Việt Nam. Luận văn 2S hy vọng bài viết này đã mang đến những kiến thức hữu ích cho bạn.