Thanh toán quốc tế là gì? Cơ sở lý luận về thanh toán quốc tế tại NHTM

Xu hướng toàn cầu hóa kinh tế ngày càng diễn ra mạnh mẽ đã thúc đẩy hoạt động ngoại thương diễn ra với tần suất cao với những giao dịch có giá trị lớn. Gắn liền với hoạt động trao đổi hàng hóa là hoạt động thanh toán tiền hàng cho đối tác. Trong giao dịch với nước ngoài thì nghiệp vụ thanh toán quốc tế giữ vai trò quan trọng trong thúc đẩy giao dịch diễn ra nhanh chóng và đáp ứng nhu cầu hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Để hiểu rõ hơn về khái niệm thanh toán quốc tế là gì cũng như các nội dung khác của thanh toán quốc tế, hãy cùng Luận Văn 2S tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé!

Thanh toán quốc tế là gì?

Thanh toán quốc tế (Tiếng Anh: International payments) là chức năng ngân hàng quốc tế của ngân hàng thương mại, được hình thành và phát triển dựa trên cơ sở phát triển ngoại thương của một quốc gia và ngân hàng thương mại được nhà nước giao cho độc quyền làm công tác thanh toán này. 

Theo đó, thanh toán quốc tế là việc chi trả các yêu cầu và nghĩa vụ về tiền tệ phát sinh từ các quan hệ kinh tế, tài chính, thương mại, tín dụng giữa các tổ chức kinh tế quốc tế, giữa các doanh nghiệp, các cá nhân của mỗi quốc gia khác nhau thông qua các hình thức chuyển tiền hay bù trừ trên các tài khoản tại ngân hàng để kết thúc một chu trình hoạt động trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại. 

Bên cạnh việc thanh toán sử dụng nội tệ như các phương thức thanh toán nội địa thông thường, thanh toán quốc tế còn có sự tham gia của ngoại tệ. Bởi trong thanh toán quốc tế, việc thanh toán không còn nằm trong phạm vi một quốc gia mà đã liên quan đến ít nhất hai quốc gia, do đó có đến 2 đồng tiền liên quan. Để giải quyết vấn đề này, thanh toán quốc tế thường dùng một số đồng tiền chuyển đổi tự do, phổ biến phải kể đến như USD, JPY, HKD…

Theo tác giả Vũ Thị Thúy Nga, thanh toán quốc tế là việc thực hiện các nghĩa vụ chi trả liên quan đến tiền tệ phát sinh từ các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ chức, cá nhân của quốc gia này với tổ chức, cá nhân của quốc gia khác hay giữa một quốc gia với một tổ chức kinh tế, thông qua quan hệ giữa các ngân hàng của các nước liên quan.

Theo tác giả Nguyễn Văn Tiến, thanh toán quốc tế là việc thực hiện nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng lợi về tiền tệ phát sinh trên cơ sở các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa một quốc gia với tổ chức quốc tế hay giữa các tổ chức, cá nhân nước này với các tổ chức, cá nhân nước khác thông qua quan hệ giữa các ngân hàng của các nước liên quan.

Tóm lại, thanh toán quốc tế là việc thực hiện các nghiệp vụ chi trả về tiền tệ phát sinh từ các quan hệ kinh tế, thương mại, tài chính,… giữa các tổ chức kinh tế, các công ty, cá nhân của các quốc gia với các đối tác của mình trên toàn cầu để kết thúc một chu trình hoạt động trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại bằng các hình thức chuyển tiền hay bù trừ trên tài khoản tại các ngân hàng của các nước có liên quan.

Khái niệm thanh toán quốc tế là gì?

Bài viết cùng chuyên mục:

→ Chất lượng tín dụng là gì? Giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng trong NHTM

→ Đề tài Luận văn thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng miễn phí [Update 2022]

Đặc điểm hoạt động thanh toán quốc tế

Thứ nhất, hoạt động thanh toán quốc tế chịu sự chi phối của luật phát quốc tế. Do có sự khác biệt về địa lý, ngôn ngữ, luật pháp,… nên hoạt động thanh toán quốc tế chịu sự điều chỉnh của các quy phạm, nguồn luật khác nhau như: Luật quốc tế, tiêu chuẩn pháp lý của quốc gia đối tác,… Các đối tác tham gia hoạt động thanh toán quốc tế cần thỏa thuận với nhau các quy định rõ ràng và bao quát trong phạm vi có hiệu lực pháp lý và nên loại trừ các vấn đề nan giải.

Thứ hai, hoạt động thanh toán quốc tế có rủi ro cao. Hoạt động thanh toán quốc tế của ngân hàng là một trong những hoạt động kinh tế chưa đựng nhiều rủi ro. Hệ thống ngân hàng hoạt động tốt có thể giảm bớt rủi ro, ngoại trừ những rủi ro về tai họa, suy thoái kinh tế,…

Thứ ba, hầu hết các giao dịch thanh toán quốc tế tách rời giữa khâu thanh toán và chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa. Trong các giao dịch thanh toán quốc tế, việc thanh toán tiền không diễn ra đồng thời với việc giao, nhận hàng giữa hai đối tác.

Thứ tư, đồng tiền trong thanh toán quốc tế có thể là nội tệ hoặc ngoại tệ: Trong quan hệ thanh toán quốc tế, các bên đối tác cùng quan tâm đến các vấn đề có lợi nhất cho mình nên các bên tham gia cần tiến hành đàm phán về các vấn đề như điều kiện tiền tệ,điều kiện đảm bảo hối đoái,…Vì vậy, để hỗ trợ cho hoạt động thanh toán quốc tế, các nghiệp vụ đảm bảo, bảo lãnh của ngân hàng, hoạt động tín dụng cần được thiết lập.

Vai trò của thanh toán quốc tế là gì?

Đối với nền kinh tế quốc dân

Thanh toán quốc tế là một khâu quan trọng trong hoạt động ngoại thương, thông qua hoạt động thanh toán quốc tế các luồng hàng hóa và dịch vụ được chuyển từ quốc gia này đến quốc gia khác và kéo theo đó là sự di chuyển luồng tiền giữa các quốc gia. Thanh toán quốc tế đem lại nguồn thu ngoại tệ lớn sẽ góp phần lớn vào sự nghiệp công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước.

Thanh toán quốc tế là điều kiện thúc đẩy hàng hóa phát triển, thông qua hoạt động thanh toán quốc tế, các chủ thể kinh doanh mua bán được hàng hóa, dịch vụ. Điều này đảm bảo cho quá trình tái sản xuất được tiến hành thông suốt, lưu thông hàng hóa bình thường. Không có hoạt động thanh toán quốc tế thì việc sản xuất và lưu thông hàng hóa không thể phát triển.

Thanh toán quốc tế có vai trò mở rộng khả năng tiêu dùng, nâng cao mức hưởng thụ của các cá nhân và doanh nghiệp từ đó thúc đẩy sản xuất và mở rộng phân công lao động xã hội, tiến hành cuộc cách mạng khoa học công nghệ trong các ngành của nền kinh tế quốc dân.

Thanh toán quốc tế là cơ sở để mở rộng và thúc đẩy các quan hệ kinh tế đối ngoại của đất nước. Hoạt động thanh toán quốc tế khai thác tối đa lợi thế so sánh của mỗi quốc gia để đạt quy mô tối đa cho mỗi ngành sản xuất từ đó tạo điều kiện xây dựng các ngành kinh tế mũi nhọn, thực hiện nâng cao năng suất lao động và hạ giá thành sản phẩm, thúc đẩy các nhân tố phát triển theo chiều sâu, trao đổi và ứng dụng các công nghệ mới, thu hút vốn đầu tư nước ngoài,…

Đối với hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại

Hoạt động thanh toán quốc tế phát triển giúp cho ngân hàng thương mại thu hút được nhiều khách hàng từ đó mở rộng thị trường. Ngân hàng thương mại là trung gian tài chính có sự chuyên nghiệp, bề dày kinh nghiệm cùng với khả năng tài chính để tài trợ cho cả người mua và người bán bằng vốn tự có và mạng lưới quan hệ rộng khắp sẽ giúp ngân hàng ngày càng tạo được uy tín và thu hút khách hàng.

Hoạt động thanh toán quốc tế phát triển tạo điều kiện cho ngân hàng thương mại tăng khả năng doanh thu và lợi nhuận. Khi khách hàng đến với ngân hàng ngày càng nhiều thì lợi ích mà ngân hàng thu được càng lớn, không những về doanh thu mà còn ở những khoản thu phí do cung cấp nhiều hơn các dịch vụ cho khách hàng.

Hoạt động thanh toán quốc tế phát triển tạo điều kiện cho ngân hàng phân tán bớt rủi ro. Việc đa dạng hóa các lĩnh vực kinh doanh và dịch vụ là phương sách hiệu quả để phân tán rủi ro trong kinh doanh ngân hàng. Lợi nhuận thu được từ hoạt động thanh toán quốc tế sẽ hỗ trợ hiệu quả cho ngân hàng khi thị trường biến động, giúp ngân hàng giữ vững sự ổn định của mình.

Hoạt động thanh toán quốc tế phát triển góp phần mở rộng quy mô và mạng lưới ngân hàng. Hoạt động thanh toán quốc tế giúp ngân hàng đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng từ đó nâng cao uy tín của mình trên trường quốc tế. Ngoài ra, hoạt động thanh toán quốc tế còn giúp ngân hàng vượt ra khỏi phạm vi quốc gia, hòa nhập với các ngân hàng khác trên thế giới từ đó nâng cao uy tín của ngân hàng trên trường quốc tế.

Đối với khách hàng

Dịch vụ thanh toán quốc tế cung cấp bởi các ngân hàng đã giúp thỏa mãn tốt nhất các nhu cầu của khách hàng thông qua việc đem đến sự an toàn, chính xác, nhanh chóng, tiện lợi và tiết kiệm trong quá trình thanh toán quốc tế và sử dụng nguồn vốn, góp phần giúp cải thiện đời sống và giảm chi phí xã hội. Bên cạnh đó, thông qua dịch vụ thanh toán quốc tế, các doanh nghiệp còn có thể nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực của mình, cụ thể, doanh nghiệp có khả năng tiếp cận được những phương thức thanh toán tốt, đây sẽ là tiền đề quan trọng để họ phát triển sản xuất kinh doanh và nâng cao hiệu quả đầu tư.

Một số phương thức thanh toán quốc tế phổ biến hiện nay

• Phương thức trả trước: Là phương thức mà trong đó người mua trả tiền trước khi người bán giao hàng thông qua séc, hối phiếu ngân hàng hay chuyển tiền bằng điện để thực hiện việc trả tiền. Phương thức này là phương thức đảm bảo cho nhà xuất khẩu nhất vì họ sẽ nhận được tiền thanh toán trước khi giao hàng hoặc khi hàng đến cũng cho phép nhà xuất khẩu tránh được việc chôn vốn.
• Phương thức mở tài khoản: Là phương thức mà người bán mở một tài khoản để ghi nợ người mua sau khi người bán hoàn thành giao hàng hay dịch vụ, đến từng định kỳ, người mua sẽ trả tiền cho người bán.
• Phương thức chuyển tiền: Đây là phương thức mà theo đó khách hàng (người trả tiền) sẽ yêu cầu ngân hàng của mình chuyển một số tiền nhất định cho một người khác (người hưởng lợi) tại một địa điểm nhất định bằng các phương tiền chuyển tiền mà khách hàng yêu cầu như séc, hối phiếu ngân hàng, chuyển tiền bằng điện,…
• Phương thức nhờ thu: Là phương thức thanh toán trong đó người bán hoàn thành nghĩa vụ giao hàng hoặc cung ứng một dịch vụ cho khách hàng và ủy thác cho ngân hàng của mình thu hộ số tiền ở người mua trên cơ sở hối phiếu mà người bán đưa ra. Gồm hai loại nhờ thu là: nhờ thu phiếu trơn và nhờ thu kèm chứng từ.
• Phương thức tín dụng chứng từ: Đây là một sự thỏa thuận trong đó ngân hàng (ngân hàng mở thư tín dụng) sẽ theo yêu cầu của khách hàng thực hiện trả một số tiền nhất định cho một người khác hoặc chấp nhận hối phiếu mà người này ký phát trong phạm vi số tiền đó khi họ xuất trình cho ngân hàng bộ chứng từ thanh toán phù hợp với các quy định mà thư tín dụng đề ra.

Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế là gì?

Nhóm nhân tố khách quan

Môi trường kinh tế, chính trị và xã hội trong nước và trên thế giới: Ngân hàng thương mại trung gian tài chính- cầu nối giữa nền kinh tế trong nước và kinh tế thế giới. Mọi sự biến động về kinh tế- chính trị, xã hội đều làm ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Mọi rủi ro về chính trị như chiến tranh, cấm vận đều ảnh hưởng đến thanh toán quốc tế.

Môi trường pháp lý: Vai trò của môi trường pháp lý đối với hoạt động thanh toán quốc tế thể hiện qua việc nó tạo ra cơ sở pháp lý để hạn chế rủi ro và giải quyết tranh chấp trong thanh toán quốc tế và tạo cơ sở pháp lý để các bên trong nước thực hiện nghĩa vụ và giải quyết tranh chấp, tạo điều kiện thuận lợi cho ngân hàng thương mại thực hiện hoạt động thanh toán quốc tế.

Kiến thức về thương mại quốc tế của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu: Doanh nghiệp xuất nhập khẩu nào có kiến thức tốt về thương mại quốc tế sẽ góp phần thúc đẩy đem lại hiệu quả thanh toán quốc tế cao và ngược lại.

Nhóm nhân tố chủ quan

Năng lực tài chính: ngân hàng có nguồn vốn lớn sẽ có điều kiện mở rộng hoạt động của mình, có điều kiện trang bị máy móc, công nghệ mới nhất phục vụ cho quá trình thanh toán, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao,…

Năng lực quản trị điều hành: Năng lực quản trị điều hành của ngân hàng thể hiện ở tư duy kinh doanh mới nhằm giảm mục tiêu giảm thiểu chi phí hoạt động sử dụng nguồn lực sẵn và xây dựng các quy chế quản lý, quy trình hoạt động phù hợp với chuẩn mực quốc tế phù hợp với mỗi giai đoạn phát triển.

Năng lực quản trị rủi ro: Quản lý rủi ro tốt đảm bảo cho hoạt động thanh toán quốc tế của ngân hàng thương mại diễn ra an toàn, hiệu quả hơn và nâng cao năng lực quản trị rủi ro là nhiệm vụ vô cùng quan trọng có ý nghĩa sống còn với ngân hàng thương mại.

Công nghệ thanh toán: Công nghệ thanh toán của ngân hàng càng hiện đại thì càng giúp ngân hàng thu thập được nhiều thông tin một cách nhanh chóng, chính xác, giúp ngân hàng đưa ra các quyết định kịp thời và đúng đắn.

Trình độ nguồn nhân lực: Trình độ chuyên môn, năng lực và phẩm chất cán bộ là yếu tố quyết định đến số lượng, chất lượng sản phẩm dịch vụ và sự thành công của hoạt động ngân hàng, đặc biệt là hoạt động thanh toán quốc tế.

Trên đây, Luận Văn 2S đã cùng bạn đọc tìm hiểu các vấn đề xoay quanh khái niệm thanh toán quốc tế là gì? Đặc điểm, vai trò và các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại. Chúng tôi hy vọng những chia sẻ này đã mang đến cho bạn những kiến thức hữu ích. Ngoài ra, đừng quên liên hệ với chúng tôi nếu như bạn cần sự hỗ trợ cho bài luận của mình nhé!