Tài nguyên khoáng sản là gì? Quản lý về khai thác tài nguyên khoáng sản

Việt Nam có rất nhiều nguồn tài nguyên quý hiếm và có giá trị. Trong đó không thể không nhắc đến tài nguyên khoáng sản - một loại tài nguyên thiên nhiên mà con người có thể sử dụng trực tiếp hoặc chế biến thành vật chất để đáp ứng đủ nhu cầu của con người trong cuộc sống. Vậy tài nguyên khoáng sản là gì? Nó sở hữu vai trò quan trọng ra sao đối với sự phát triển về kinh tế - xã hội. Sự cần thiết của quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản là gì? Hãy cùng đi tìm hiểu với chúng tôi qua bài viết dưới đây nhé!

Khái niệm tài nguyên khoáng sản là gì?

Tài nguyên khoáng sản (Mineral resources) là tích tụ vật chất dưới dạng hợp chất hoặc đơn chất trong vỏ Trái Đất. Mà ở thời điểm hiện tại, con người có đủ khả năng lấy ra các nguyên tố có ích hoặc sử dụng chúng một cách trực tiếp trong đời sống hàng ngày. Theo đó tài nguyên khoáng sản sẽ tập trung trong một khu vực gọi là mô khoáng sản. Chúng có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển kinh tế của con người, khai thác sử dụng tài nguyên khoáng sản tác động mạnh mẽ đến môi trường sống.

Tài nguyên khoáng sản còn là nguồn vật chất để tạo nên các dạng vật chất khác có ích hơn cho con người. Bên cạnh đó việc khai thác thường tạo ra các loại ô nhiễm như bụi, kim loại nặng, hóa chất độc hại như CO, SO2, CH4,... Hiện tại tài nguyên khoáng sản được phân loại theo nhiều cách khác nhau:

• Tài nguyên theo dạng tồn tại: Rắn, khí, lỏng
• Theo nguồn gốc: Nội sinh - sinh ra trong lòng Trái Đất, ngoại sinh - sinh ra trên bề mặt Trái Đất
• Theo thành phần hóa học: Khoáng sản kim loại, khoáng sản phi kim, khoáng sản cháy

Quá trình khai thác có sự tham gia của tất cả các chủ thể liên quan để khoáng sản bao gồm: Nhà nước - Người dân - Doanh nghiệp. Kết quả của việc này sẽ là chuyển hóa từ “tiềm năng” sang hàng hóa, chuyển từ “tiềm năng” sang khoáng sản thành giá trị có hiện thực, đem đến nguồn lợi cho sự phát triển toàn thể xã hội.

Tài nguyên khoáng sản là gì?

Có thể bạn quan tâm:

→ 500 Đề tài tiểu luận tình huống quản lý nhà nước ngạch chuyên viên 2020

Đặc điểm của tài nguyên khoáng sản

Tài nguyên khoáng sản cũng tồn tại nhiều đặc điểm riêng biệt của tài sản “khoáng sản” bao gồm:

• Tính hữu hạn, không tái tạo: Khoáng sản được hình thành từ trong quá trình hoạt động địa chất rất lâu, từ hàng triệu năm trước nhưng nó không phải là vô hạn. Hầu hết các loại này được khai thác để sử dụng đều “không thể cải tạo”. Do vậy khi khai thác và sử dụng trong từng thời kỳ cần cân nhắc thật kỹ để tối đa hóa lợi nhuận trước mắt và lâu dài.
•  Không thể sử dụng trực tiếp các loại khoáng chất: Chúng chỉ có thể sử dụng được sau khi chúng được xử lý và tinh chế.
• Tính rủi ro địa chất: Khi đầu tư kinh doanh vào bất kỳ lĩnh vực nào cũng sẽ có những rủi ro nhất định. Tuy nhiên với lĩnh vực khoáng sản thì nó lại có mức độ rủi ro cao vì nó có một rủi ro khác xuất phát từ đặc điểm của loại tài sản này. 
• Lợi thế so sánh “địa tô chênh lệch”: Tương tự như tài nguyên đất, rừng thì khi đầu tư vào khai thác cùng loại khoáng sản nhưng nếu mỏ có vị trí thuận lợi, có điều kiện địa chất - mỏ thuận lợi hơn thì đương nhiên có lợi thế hơn so với các mỏ có điều kiện khó khăn, phức tạp hơn.
• Quan hệ hữu cơ với tài nguyên đất: Khoáng sản luôn luôn gắn liền và cũng có quan hệ hữu cơ với tài nguyên đất. Việc khai thác khoáng sản luôn phải dùng một diện tích mặt đất nhất định, kể cả khai thác trong hầm lò. Do vậy khi giải quyết vấn đề sở hữu khoáng sản hay quản lý và bảo vệ thì chúng ta phải giải quyết những vấn đề liên quan giữa quản lý, bảo vệ, khai thác khoáng sản,...
• Quan hệ hữu cơ với tài nguyên nước: Tương tự tài nguyên đất thì khoáng sản cũng có quan hệ hữu cơ với tài nguyên nước. Khi tiến hành khai thác chúng ta phải sử dụng một lượng nước mặt cũng như nước ngầm phục vụ khi khai thác. Cũng trong nhiều trường hợp thân khoáng sản gắn liền với tài nguyên nước thì quá trình khai thác cũng phải giải pháp các vấn đề pháp lý khi sử dụng.

Các đặc điểm của tài nguyên khoáng sản

Luận Văn 2S hiện đang cung cấp DỊCH VỤ VIẾT TIỂU LUẬN THUÊ đối với tất cả các chuyên ngành. Nếu bạn đang gặp khó khăn với bài luận của mình, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi nhé. Tham khảo mức giá viết thuê tiểu luận XEM TẠI ĐÂY

Quyền sử hữu về tài nguyên khoáng sản

Về phương thức sản xuất thì tài nguyên khoáng sản là tư liệu sản xuất và cũng là một trong những yếu tố của lực lượng sản xuất và cũng là một trong những nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Khi mà cơ sở thực tiễn và pháp lý rõ ràng, bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa, nhân dân có quyền làm chủ đất nước, quyết định tất cả vấn đề về phát triển đất nước, quyền sở hữu đối với tất cả tài sản quốc gia. 

Để xây dựng, phát triển đất nước thì nhân dân không những có quyền mà cần phải nắm chắc các nguồn lực, các tài sản cơ bản nhất để sử dụng tài sản đó một cách hiệu quả.

• Khi khoáng sản chưa khai thác, chưa cấp phép thăm dò, khai thác cho cá nhân, tổ chức: Tài nguyên khoáng sản sẽ hoàn toàn thuộc quyền sở hữu toàn dân. Theo đó bất kỳ tổ chức, cá nhân nào muốn thăm dò, khai thác khoáng sản phải được cơ quan nào nước cấp quyền.
• Khi mỏ khai thác đã được cấp phép cho một tổ chức, cá nhân nào đó để khai thác: Quyền sở hữu đối với khoáng sản phụ thuộc vào trạng thái của loại khoáng sản đó. Khi đó nếu như khoáng sản nằm trong khu vực khai thác của tổ chức, cá nhân nhưng chưa được khai thác, quyền định đoạt bị hạn chế. Còn nếu đã khai thác thì cá nhân, tổ chức đó có quyền tự quyết định bán cho tổ chức, cá nhân theo thỏa thuận.

Vai trò của tài nguyên khoáng sản đối với phát triển kinh tế - xã hội

Tài nguyên khoáng sản có vai trò khá quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội. Chúng thể hiện thông qua một số khía cạnh nội dung sau:

• Tài nguyên khoáng sản chính là một phần quan trọng trong nguồn tài nguyên thiên nhiên. Nó cũng là sản phẩm của hoạt động khai thác khoáng sản và là vật liệu nền tảng tốt cho sự phát triển của xã hội loài người. Trong vỏ Trái Đất, có tồn tại một khối lượng lớn tài nguyên khoáng sản. Từ thời cổ đại nhân loại đã biết khai thác, chuyển đổi tài nguyên thành nguyên liệu sản xuất ra những công cụ, máy móc, thiết bị, xe cơ động, linh kiện,...
• Ngoài việc trở thành những sản phẩm phục vụ cho cuộc sống, các sản phẩm của tài nguyên khoáng sản thô sẽ là những thành phần cần thiết cho nền kinh tế toàn cầu thế giới. Đây cũng là cơ sở của tất cả các nền kinh tế công nghiệp hiện đại. Đây còn là nguyên liệu để sản xuất các sản phẩm giá trị gia tăng.
• Sự phát triển của nền kinh tế thế giới sẽ dẫn đến tăng trưởng tiêu thụ tài nguyên khoáng sản trong suốt thế kỷ 20. Từ năm 1960 - 1995 thì kinh tế thế giới dùng tài nguyên khoáng sản lên gấp 2.5 lần. Tuy là thế nhưng tài nguyên khoáng sản là tài nguyên hữu hạn, không hề tái tạo được. Vì vậy tất cả các nước phát triển và đang phát triển phải đối mặt với những thách thức từ thực tế là dân số và nền kinh tế tiếp tục phát triển nhưng tài nguyên khoáng sản lại ngày càng hạn hẹp.

Vai trò của tài nguyên khoáng sản

Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản là gì?

Quản lý nhà nước là một dạng quản lý xã hội đặc biệt mang tính quyền lực nhà nước do các cơ quan trong bộ máy nhà nước thực hiện, sử dụng các chính sách và áp dụng luật pháp để điều chỉnh hành vi của cá nhân, tổ chức trên tất cả các phương diện của đời sống nhằm mục đích duy trì sự ổn định và phát triển của toàn xã hội. Quản lý nhà nước xuất hiện cùng với sự ra đời của Nhà nước, quản lý nhà nước có thể thay đổi phụ thuộc vào các yếu tố như: Chế độ chính trị, đặc điểm văn hóa, trình độ phát triển kinh tế, xã hội qua từng giai đoạn lịch sử. 

Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản là sự tác động có chủ đích, có tổ chức của hệ thống cơ quan quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản của cơ quan thuộc bộ máy nhà nước đến doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân bằng các phương pháp quản lý, nguyên tắc, công cụ nhằm mục đích hướng cho hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản phát triển theo hướng hiệu quả, bền vững.

Sự cần thiết của quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản

Tại Việt Nam, chúng ta có một nguồn tài nguyên khoáng sản đa dạng về chủng loại ( hơn 90 loại). Trong đó có một số loại khoáng sản có trữ lượng lớn, phân bổ tập trung. Tuy nhiên, thực tế việc thăm dò, khai thác, chế biến cũng như sử dụng khoáng sản hiệu quả hiện nay vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập.

Để đảm bảo tính ổn định và bền vững của tài nguyên khoáng sản, sự can thiệp, quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản là rất cần thiết. Nhờ có công tác quản lý, việc khai thác và sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên khoáng sản hài hòa giữa lợi ích giữa phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng, môi trường và sự kế thừa cho tương lại được đảm bảo.

Trên đây là một số thông tin chia sẻ xoay quanh "tài nguyên khoáng sản là gì" mà chúng tôi muốn chia sẻ đến với bạn đọc. Mong rằng bài viết đã cung cấp đến bạn những kiến thức hữu ích nhất để từ đó có thể hiểu hơn về lĩnh vực này cũng như áp dụng vào cuộc sống và công việc học tập một cách hiệu quả nhất. Xin trân trọng cảm ơn!