Tài nguyên du lịch là gì? Đặc điểm, phân loại, vai trò của tài nguyên du lịch

Có thể nói, du lịch là một ngành kinh tế đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của nhiều quốc gia trên thế giới và Việt Nam cũng là một trong số đó. Du lịch là một ngành có sự định hướng tài nguyên rõ rệt, thể hiện thông qua nhiều khía cạnh khác nhau. Tài nguyên du lịch là cơ sở để tạo nên sự phong phú cho các sản phẩm du lịch, nhằm thỏa mãn nhu cầu ngày càng đa dạng và là mục tiêu trong từng hành trình của du khách; đây cũng là nguồn lực quan trọng nhất, tạo nên định hướng phát triển cho ngành du lịch. Ở bài viết này, Luận Văn 2S sẽ cùng bạn đọc tìm hiểu những vấn đề cơ bản xoay quanh khái niệm tài nguyên du lịch là gì. Cùng bắt đầu nhé!

Tài nguyên du lịch là gì?

Tài nguyên du lịch là tổng thể tài nguyên và văn hóa lịch sử cùng các thành phần của chúng góp phần vào việc khôi phục và phát triển thể lực, trí lực của con người, khả năng lao động cũng như sức khỏe của họ. Những tài nguyên này được sử dụng cho nhu cầu trực tiếp và gián tiếp vào việc sản xuất các dịch vụ du lịch.

Luật du lịch Việt Nam (2005), tại khoản 4 điều 4 chương 1 quy định: Tài nguyên du lịch gồm cảnh quan thiên nhiên, các yếu tố tự nhiên, di tích lịch sử văn hóa, công trình lao động sáng tạo của con người và các giá trị nhân văn khác có thể được sử dụng với mục đích đáp ứng nhu cầu du lịch, là yếu tố cơ bản nhằm hình thành các khu du lịch và tuyến du lịch đô thị du lịch.

Từ những khái niệm trên, có thể kết luận rằng: Tài nguyên du lịch tất cả những gì thuộc về tự nhiên và các giá trị văn hóa do con người tạo ra có sức hấp dẫn đối với khách du lịch, có thể được bảo vệ, tôn tạo và sử dụng cho ngành du lịch và mang lại hiệu quả về kinh tế - xã hội và môi trường.

Tài nguyên du lịch là gì?

Đặc điểm của tài nguyên du lịch là gì?

Tài nguyên du lịch mang những đặc điểm sau:

Thứ nhất, tài nguyên du lịch có tính phong phú đa dạng trong đó có nhiều tài nguyên đặc sắc và độc đáo cơ sức hấp dẫn lớn đối với du khách. Đây là đặc điểm tạo nên sự phong phú của các sản phẩm du lịch nhằm thỏa mãn nhu cầu đa dạng của du khách. Ví dụ như sự kết hợp giữa tài nguyên du lịch và tài nguyên du lịch nhân văn.

Thứ hai, tài nguyên du lịch gồm cả giá trị hữu thể lẫn vô thể. Các giá trị này của tài nguyên du lịch khi kết hợp chặt chẽ với nhau, bổ sung cho nhau để tăng thêm giá trị cho các điểm tài nguyên. Ví dụ, tài nguyên du lịch ở Hội An gồm các giá trị hữu hình của hệ thống khu phố cổ, chùa, cầu,… cùng giá trị vô thể như lịch sử phát triển, giá trị văn hóa, giá trị lịch sử,…

Thứ ba, tài nguyên du lịch thường dễ khai thác. Hầu hết các tài nguyên du lịch được khai thác để phục vụ du lịch thường là các tài nguyên vốn đã sẵn có trong tự nhiên do tạo hóa sinh ra hoặc do con người tạo dựng lên và thường dễ khai thác và là nguồn tài nguyên vô giá.

Thứ tư, tài nguyên du lịch có thời gian khai thác khác nhau. Trong các tài nguyên du lịch có tài nguyên có khả năng khai thác quanh năm như các di tích lịch sử, tài nguyên du lịch nhân văn khác và có những tài nguyên khai thác ít nhiều phụ thuộc vào thời vụ như du lịch biển, leo núi,… phụ thuộc vào quy luật diễn biến của thời tiết khí hậu.

Thứ năm, tài nguyên du lịch được khai thác tại chỗ để tạo ra các sản phẩm du lịch. Các sản phẩm du lịch được khách đến tận nơi thưởng thức. Đây là mà tài nguyên du lịch khác với tài nguyên khác và là lợi thế của tài nguyên du lịch.

Thứ sáu, tài nguyên du lịch nếu được bảo vệ tôn tạo khai thác hợp lý đảm bảo sự tài tạo của tài nguyên du lịch thì tài nguyên du lịch có thể được sử dụng nhiều lần. Tài nguyên du lịch được xếp vào loại tài nguyên có khả năng phục hồi và sử dụng lâu dài. Đây là xu thế của tài nguyên du lịch, là cơ sở quan trọng để hoạt động du lịch có thể hoạt động theo hướng bền vững.

Xem thêm:

→ Marketing du lịch là gì? Cơ sở lý luận về Marketing du lịch

Phân loại tài nguyên du lịch

Tài nguyên du lịch tự nhiên: 

Tài nguyên du lịch tự nhiên là các thành phần và tổng thể tổng hợp tự nhiên trực tiếp hoặc gián tiếp được khai thác sử dụng để tạo nên sản phẩm du lịch phục vụ cho mục đích phát triển du lịch. Tài nguyên du lịch tự nhiên gắn với các điều kiện tự nhiên cũng như các điều kiện lịch sử, kinh tế - xã hội và được khai thác đồng thời với tài nguyên du lịch nhân văn. Tài nguyên du lịch tự nhiên gồm có:

• Địa hình: Địa hình là một thành phần quan trọng của tự nhiên, là nơi diễn ra mọi hoạt động của con người. Hay nói cách khác, mọi hoạt động sống của con người trên một vùng lãnh thổ đều chịu sự chi phối bởi địa hình. Tương tự, đối với hoạt động du lịch, điều quan trọng nhất là đặc điểm của hình thái địa hình sẽ tạo nên sự đặc biệt trong phong cảnh của điểm đến.
• Khí hậu: Khí hậu là thành phần quan trọng của môi trường tự nhiên đối với du lịch. Trong các chỉ tiêu về khí hậu có hai chỉ tiêu quan trọng cần chú ý là chỉ tiêu nhiệt độ và độ ẩm. Bên cạnh đó, một số yếu tố khác về khí hậu như lượng mưa, gió, ánh nắng mặt trời, áp suất khí quyển, thành phần lý hóa của không khí….
• Tài nguyên nước: Đối với hoạt động du lịch tự nhiên, tài nguyên nước cũng được đánh giá là một thành phần quan trọng. Tài nguyên nước gồm có nguồn nước chảy trên mặt và nguồn nước ngầm. Đối với các hoạt động du lịch, nước chảy trên mặt có ý nghĩa rất lớn. Bên cạnh đó, nguồn nước ngầm lại mang lại giá trị du lịch an dưỡng và chữa bệnh.
• Tài nguyên động, thực vật: Thực vật và động vật có giá trị quan trọng trong việc tạo nên phong cảnh của điểm đến du lịch. Điều này làm cho cảnh sắc thiên nhiên của điểm đến trở nên sinh động và đẹp mắt hơn. Đặc biệt, các khu bảo tồn với đối tượng là các loài thực động vật có sức hấp dẫn lớn đối với du khách. Tài nguyên động, thực vật cũng là cơ sở để phát triển các loại hình du lịch như: tham quan, sinh thái, nghiên cứu khoa học,...

Tài nguyên du lịch tự nhiên là gì?

Tài nguyên du lịch nhân văn: 

Là nhóm tài nguyên du lịch có nguồn gốc nhân tạo do con người sáng tạo ra, là những sản phẩm văn hóa có giá trị phục vụ du lịch. Tài nguyên du lịch nhân văn mang tính phổ biến, có tính truyền đạt, nhận thức nhiều hơn thưởng thức, giải trí,… Các loại hình du lịch nhân văn gồm: 

• Các di tích lịch sử, văn hóa: Là những không gian vật chất cụ thể, khách quan, chứa đựng các giá trị điển hình lịch sử, do tập thể cá nhân con người hoạt động sáng tạo ra trong lịch sử để lại. Di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh được phân chia thành: Di tích lịch sử, di tích văn hóa nghệ thuật, di tích văn hóa khảo cổ, di tích danh lam thắng cảnh…
• Lễ hội: Lễ hội là loại hình sinh hoạt văn hóa tập thể của nhân dân sau thời gian lao động mệt nhọc, hoặc là một dịp để con người hướng về sự kiện lịch sử trọng đại: Ôn lại truyền thống, ngưỡng mộ tổ tiên hay giải quyết những lo âu, những ước mơ, khao khát của người dân mà ở cuộc sống thực tại chưa giải quyết được. 
• Dân tộc và bản sắc văn hóa dân tộc: Mỗi một dân tộc khác nhau sẽ có những phong tục tập quán, lối sống, đặc điểm văn hóa và cả các hoạt động sản xuất mang những sắc thái riêng của dân tộc mình. Đồng thời, mỗi dân tộc sẽ có một địa bàn cư trú nhất định. Những đặc thù của từng dân tộc có sức hấp dẫn riêng đối với khách du lịch. Các tập tục về cư trú, các nét truyền thống trong quy hoạch cư trú và xây dựng, kiến trúc cổ, trang phục dân tộc… là các đối tượng du lịch gắn với dân tộc học có thể khai thác phục vụ du lịch.
• Hệ thống bảo tàng và các sự kiện: Là một trong những giá trị nhân văn của vùng, hệ thống bảo tàng chứa đựng các giá trị tinh thần của dân tộc, là nơi tồn tại những phẩm chất cao đẹp của nhân dân địa phương trong công cuộc khai hoang lập ấp và chống giặc ngoại xâm. Đồng thời, các sự kiện lịch sử địa phương là một minh chứng về các truyền thống tồn tại hàng trăm năm gắn liền với công cuộc dựng nước và giữ nước. Hệ thống bảo tàng và các sự kiện  mang những giá trị nhân văn cho thế hệ sau noi gương.

Tài nguyên du lịch nhân văn là gì?

Xem thêm:

→ Kho đề tài luận văn tốt nghiệp ngành du lịch lữ hành

Ý nghĩa & vai trò của tài nguyên du lịch là gì?

• Ý nghĩa kinh tế:

Tài nguyên du lịch được coi là yếu tố cơ bản để hình thành các sản phẩm du lịch. Sự phong phú đa dạng của tài nguyên du lịch đã tạo nên sự đa dạng phong phú hấp dẫn của sản phẩm du lịch. Số lượng và chất lượng của tài nguyên du lịch là yếu tố nền tảng để tạo nên chất lượng cho sản phẩm du lịch cũng như quy mô và hiệu quả của hoạt động du lịch.

Tài nguyên du lịch là cơ sở thiết yếu để phát triển các loại hình du lịch. Các loại hình du lịch phần lớn dựa trên cơ sở của các loại tài nguyên du lịch. Ví dụ, loại hình du lịch nghỉ núi ở Lào Cai dựa trên tài nguyên du lịch núi của tỉnh, là loại hình du lịch sinh thái dựa vào tài nguyên du lịch tự nhiên, nhất là các vườn quốc gia,… Việc xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, kết cấu hạ tầng và tổ chức các dịch vụ du lịch của hệ thống lãnh thổ du lịch phải dựa trên cơ sở của tài nguyên du lịch.

Tài nguyên du lịch là bộ phận cấu thành quan trọng của tổ chức lãnh thổ du lịch.Hệ thống lãnh thổ du lịch thể hiện mối quan hệ về mặt không gian của các yếu tố, có quan hệ mật thiết với nhau cấu tạo nên nó gồm: khách du lịch, tài nguyên du lịch, cơ sở hạ tầng,… Trong đó, tài nguyên du lịch đóng vai trò quan trọng, là yếu tố cơ bản hình thành các điểm du lịch, trung tâm du lịch, tuyến du lịch,…

• Ý nghĩa nhân văn:

Tài nguyên du lịch bao gồm cả tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn đều là các yếu tố có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội. Tài nguyên du lịch tạo nên môi trường cảnh quan phong phú góp phần làm đẹp môi trường. Tài nguyên du lịch nhân văn phản ánh phong phú lịch sử, văn hóa và tinh thần của con người theo từng giai đoạn hoặc thời kỳ.

Bảo vệ tài nguyên du lịch

Bảo vệ tài nguyên du lịch là hoạt động nhằm bảo vệ, duy trì môi trường sống một cách trọn vẹn các loại động thực vật hoang dã tại các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên. Sử dụng các tài nguyên một cách hợp lý cùng với việc kết hợp các hoạt động kinh tế xã hội ở các khu vực xung quanh để có thể vừa bảo vệ môi trường vừa đem lại lợi ích kinh tế xã hội và giữ gìn tài nguyên thiên nhiên cho thế hệ mai sau.

Bảo vệ tài nguyên du lịch có ý nghĩa quan trọng, là điều kiện để ngành du lịch phát triển theo hướng bền vững. Nó giúp tạo ra sức hút đối với du khách tham quan và tạo ra nhiều sản phẩm du lịch độc đáo, đem lại lợi ích kinh tế cho đất nước, khu vực và cộng động địa phương, đem lại nguồn tài chính phục vụ bảo tồn. Bảo tồn giúp giữ lại những giá trị của tài nguyên du lịch cũng như bảo tồn các nguồn tài nguyên du lịch có ý nghĩa sống còn để hoạt động du lịch phát triển không ngừng và luôn bền vững.

Du lịch bền vững là việc phát triển du lịch đáp ứng được các nhu cầu hiện tại mà không làm ảnh hưởng tiêu cực đến các khả năng đáp ứng nhu cầu về du lịch trong tương lai.

Bảo vệ tài nguyên du lịch

Một số nguyên tắc nhằm phát triển du lịch bền vững

Thứ nhất, khai thác và sử dụng các nguồn tài nguyên một cách hợp lý: Các hoạt động du lịch đều liên quan đến việc sử dụng nguồn tài nguyên du lịch. Vì vậy, cần khai thác sử dụng các nguồn tài nguyên du lịch của thế hệ hiện đại nhưng vẫn lưu lại cho thế hệ tương lai sao cho số lượng, chất lượng các nguồn tài nguyên không bị suy giảm quá mức. Việc khai thác sử dụng tài nguyên không vượt quá mức cho phép hay ngưỡng chịu đựng của tài nguyên.

Thứ hai, hạn chế việc sử dụng quá mức tài nguyên và giảm thiểu chất thải. Việc khai thác sử dụng tài nguyên và không kiểm soát lượng chất thải từ hoạt động du lịch sẽ khiến suy thoái môi trường và khiến du lịch phát triển không bền vững. Ngoài ra, cần quan tâm sử dụng các công nghệ sách, xử lý chất thải trước khi đưa ra ngoài môi trường.

Thứ ba, phát triển gắn với bảo tồn tính đa dạng. Ở đâu có tài nguyên du lịch phong phú được khai thác đầu tư xây dựng hợp lý thì cần có các biện pháp bảo vệ giữ gìn, tôn tạo để duy trì tính đa dạng. Đây là nhân tố quan trọng cho du lịch phát triển bền vững và là chỗ dựa sinh tồn cho ngành du lịch. Cần chọn loại hình du lịch hợp lý đảm bảo không phá hoại sự đa dạng sinh học, chia sẻ lợi ích cho cộng đồng địa phương.

Thứ tư, phát triển phải phù hợp với quy hoạch tổng thể của kinh tế - xã hội: Mọi phương án khai thác tài nguyên để phát triển du lịch cần phù hợp với quy hoạch ngành nói riêng và quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội trên phạm vi quốc gia, vùng và địa phương. Điều này sẽ giúp du lịch phát triển bền vững trong mối quan hệ với các ngành kinh tế khác và sử dụng tài nguyên hiệu quả góp phần giữ gìn môi trường. Do đó, cần xác định đúng vai trò, vị trí của ngành du lịch trong quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội.

Thứ năm, chia sẻ lợi ích đạt được với cộng đồng địa phương. Hoạt động của ngành du lịch phải chia sẻ lợi nhuận với cộng đồng địa phương, như vậy cuộc sống của họ mới được cải thiện và nâng cao. Từ đó họ có ý thức hơn trong việc giữ gìn và bảo vệ tài nguyên du lịch vì đó là nguồn cung cấp lợi ích cho họ. Ngành du lịch cần hướng tới tạo công ăn việc làm cho người dân bản địa tầng bước nâng cao mức sống của họ,…

Chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về khái niệm tài nguyên du lịch là gì cũng như các nội dung về bảo vệ tài nguyên du lịch. Phát triển du lịch theo hướng bền vững là xu hướng hàng đầu hiện nay mà các quốc gia cần quan tâm đầu tư để cân bằng giữa nguồn lợi thu được và bảo vệ môi trường sinh thái. Hy vọng những nội dung mà Luận Văn 2S cung cấp đã mang lại các các bạn những kiến thức bổ ích.