Nhượng quyền thương mại là gì? Phân loại và ưu nhược điểm

Nhượng quyền thương mại xuất hiện lần đầu tiên tại Mỹ vào giữa thế kỷ 19 và hiện nay đã có mặt ở nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên, ở Việt Nam khái niệm này còn khá mới mẻ. Vậy, nhượng quyền thương mại là gì và cách thức ra sao. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp các thắc mắc của bạn đấy, cùng theo dõi nhé!

Nhượng quyền thương mại là gì?

Nhượng quyền thương mại hay nhượng quyền kinh doanh (Tiếng Anh: Franchise/ Franchising) là một thuật ngữ đã xuất hiện lần đầu tiên tại Hoa Kỳ vào giữa thế kỷ 19. Ngay từ khi ra đời cho đến hiện tại, đã có rất nhiều định nghĩa được các cơ quan, tổ chức, hiệp hội hay các văn bản pháp luật của các quốc gia về phương thức kinh doanh này. Dưới đây, chúng ta sẽ xem xét một số định nghĩa nổi bật về nhượng quyền thương mại trên thế giới và tại Việt Nam: 

Theo Hiệp hội nhượng quyền thương mại quốc tế (The international Franchise Association - IFA), nhượng quyền thương mại là mối quan hệ theo hợp đồng giữa bên giao và bên nhận quyền. Bên giao cần đề xuất hoặc duy trì sự quan tâm liên tục tới doanh nghiệp của bên nhận trên các khía cạnh về bí quyết kinh doanh, đào tạo nhân viên hay các chương trình xúc tiến bán hàng. Bên nhận hoạt động dưới nhãn hiệu hàng hóa, phương thức và phương pháp kinh doanh do bên giao sở hữu hoặc kiểm soát và sẽ tiến hành đầu tư vốn vào doanh nghiệp bằng nguồn lực của mình.

Tại Việt Nam, quy định về nhượng quyền thương mại tại Việt Nam được quy định tại Điều 284 Mục 8 Chương VI Luật Thương mại 2005 như sau: 

“Nhượng quyền thương mại là hoạt động thương mại, theo đó bên nhượng quyền cho phép và yêu cầu bên nhận quyền tự mình tiến hành việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ theo các điều kiện sau đây:

 Thứ nhất, việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ được tiến hành theo cách thức tổ chức kinh doanh do bên nhượng quyền quy định và được gắn với nhãn hiệu hàng hoá, tên thương mại, bí quyết kinh doanh, khẩu hiệu kinh doanh, biểu tượng kinh doanh, quảng cáo của bên nhượng quyền;

Thứ hai, bên nhượng quyền có quyền kiểm soát và trợ giúp cho bên nhận quyền trong việc điều hành công việc kinh doanh”

Từ các định nghĩa trên, ta có thể rút ra bản chất nhượng quyền thương mại là một phương thức kinh doanh liên quan đến việc sử dụng chung thương hiệu. Cụ thể, chủ sở hữu doanh nghiệp (được gọi là bên nhượng quyền) cấp phép cho bên thứ ba (được gọi là bên nhận quyền) quyền sử dụng nhãn hiệu, tên thương hiệu, hệ thống kinh doanh và chuyển giao công nghệ để sản xuất và cung cấp một hàng hóa hay dịch vụ nào đó. Đổi lại, bên nhận quyền phải trả một khoản phí nhượng quyền thương mại cũng như các chi phí liên quan khác cho bên nhượng quyền.

Khái niệm nhượng quyền thương mại là gì?

Xem thêm:

→ Kho đề tài Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế cấp nhật mới nhất

Ví dụ về nhượng quyền thương mại

Nhượng quyền thương mại rất phổ biến giữa các doanh nghiệp vì chúng cho phép họ mở rộng nhanh chóng. Một số ví dụ đáng chú ý về nhượng quyền thương mại bao gồm:

McDonald's: McDonalds có lẽ là thương hiệu nhượng quyền nổi tiếng nhất trên thế giới. Công ty thức ăn nhanh hàng đầu đã nhượng quyền từ năm 1955. McDonald's lựa chọn nhượng quyền thương mại như một phương thức kinh doanh chủ yếu. Trên thực tế, trong số 38.695 nhà hàng mà McDonald's có trên toàn thế giới, 36.059 nhà hàng được điều hành bởi các đơn vị nhượng quyền và chỉ 2.636 nhà hàng do chính công ty cung cấp.

Ngoài ra, một số ví dụ khác về nhượng quyền thương mại khác kể đến như: Starbucks, Dominos, KFC, Pizza Hut, 7- Eleven, Marriott International…

Các hình thức nhượng quyền thương mại là gì?

Có hai tiêu thức phân loại nhượng quyền thương mại chủ yếu là phân loại theo bản chất của hoạt động nhượng quyền thương mại và phân loại theo quy mô hay cách thức nhượng quyền của chủ thương hiệu cho bên nhận quyền.

Phân loại theo bản chất của hoạt động nhượng quyền thương mại

Theo tiêu thức phân loại này, nhượng quyền thương mại sẽ bao gồm:

Nhượng quyền phân phối (Product distribution franchise): 

Đây là hình thức nhượng quyền  thương mại theo hệ thống nhượng quyền nhằm mục đích nhượng quyền một hoặc một nhóm sản phẩm. Hình thức này tạo nên một cơ cấu trực tiếp cho phép đưa sản phẩm từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ. Trong nhượng quyền phân phối, ngoài việc được phép sử dụng tên thương hiệu, nhãn hiệu, biểu tượng, logo, khẩu hiệu và phân phối sản phẩm hàng hóa / dịch vụ trong một thời hạn nhất định bên nhận quyền thương hiệu hầu như không nhận được bất kỳ sự hỗ trợ nào khác từ bên nhượng quyền. Họ sẽ quản lý cửa hàng của mình một cách khá độc lập và ít bị ràng buộc bởi những quy định của bên nhượng quyền (chủ thương hiệu.). Nhượng quyền phân phối khá phổ biến trong lĩnh vực bán lẻ

Một số ví dụ về hình thức nhượng quyền phân phối: Cocacola, Pepsi, Kinh Đô, cà phê Trung Nguyên…

Nhượng quyền công thức kinh doanh (Business format franchise): 

Trong loại hình nhượng quyền này, người nhận quyền sẽ thực hiện sản xuất sản phẩm hàng hóa / dịch vụ dưới sự hướng dẫn của bên nhượng quyền. Tức là bên nhượng quyền sẽ chuyển giao quyền sản xuất, kinh doanh sản phẩm, công thức sản xuất và công thức điều hành quản lý cho bên nhận quyền. Bên nhận quyền sau khi thực hiện sản xuất sẽ bán những sản phẩm đó dưới nhãn hiệu chính thuộc về bên nhượng quyền. 

Một số ví dụ về doanh nghiệp sử dụng hình thức nhượng quyền công thức kinh doanh là: Mcdonald's, KFC, Pizza Hut, 7- Eleven, Phở 24…

Nhượng quyền công thức kinh doanh là gì?

Phân loại theo quy mô hay cách thức nhượng quyền của chủ thương hiệu 

Nhượng quyền đơn lẻ (Single-unit franchise): 

Nhượng quyền đơn lẻ là hình thức nhượng quyền thương mại khá phổ biến hiện nay. Ở hình thức này, bên nhượng quyền nhượng quyền thương mại cấp cho bên nhận quyền quyền thiết lập và vận hành hoạt động kinh doanh tại duy nhất một địa điểm xác định. Bên nhận quyền có thể sử dụng tên thương mại, nhãn hiệu dịch vụ và hệ điều hành của bên nhượng quyền khi tiến hành kinh doanh tại địa điểm đó. Ưu điểm của hình thức nhượng quyền thương mại này là bên nhượng quyền có thể làm việc trực tiếp và sâu sát với những bên nhận quyền. Tuy nhiên, nếu số lượng bên nhận quyền quá lớn, chủ thương hiệu sẽ gặp phải nhiều khó khăn trong việc kiểm soát toàn bộ hệ thống. 

Một số hệ thống nhượng quyền theo hình thức nhượng quyền đơn lẻ như: Trung Nguyên, Hilton Hotel, Phở 24…

Nhượng quyền độc quyền (Master franchise/ Sub franchising): 

Là hình thức nhượng quyền thương mại mà trong đó bên nhận quyền được phép thực hiện việc nhượng quyền lại trong một quốc gia / vùng lãnh thổ hay khu vực cụ thể nào đó đồng thời cam kết phát triển về số lượng đơn vị kinh doanh nhượng quyền trong từng giai đoạn cụ thể với chủ thương hiệu (bên nhượng quyền). Hình thức này thường xảy ra khi bên nhượng quyền muốn đưa hoạt động kinh doanh của họ sang một quốc gia/ vùng lãnh thổ khác mà họ không có kiến ​​thức về thị trường hoặc văn hóa. Theo đó, bên nhượng quyền sẽ chọn và chỉ định một đối tác địa phương tại quốc gia / vùng lãnh thổ mà họ muốn xâm nhập làm đối tác mua franchise độc quyền kinh doanh và phân phối thương hiệu. Đối tác này có thể là một doanh nghiệp hay một cá nhân, và phạm vi khu vực có thể là một thành phố hay cả một quốc gia.

Ví dụ: Tại thị trường Việt Nam, Công ty Aptech của Ấn Độ nhượng quyền độc quyền cho Tập đoàn FPT

Nhượng quyền phát triển khu vực (Area development franchise): 

Nhượng quyền phát triển khu vực là hình thức thỏa thuận nhượng quyền trong đó quy định rằng bên nhận quyền phải mở một số đơn vị nhượng quyền nhất định tại một khu vực cụ thể trong một khung thời gian nhất định. Với thỏa thuận này, bên nhượng quyền đảm bảo rằng không có bên nhận quyền nào khác có thể mở nhượng quyền thương mại trong cùng khu vực trong khi hợp đồng của bên nhận quyền hiện tại vẫn còn hiệu lực. Đồng thời, bên nhận quyền cũng không được phép bán franchise cho những người mua tiếp theo.

Ví dụ về nhượng quyền phát triển khu vực: Tập đoàn 7-Eleven thực hiện nhượng quyền tại Nhật Bản

Nhượng quyền phát triển khu vực

Nhượng quyền liên doanh (Joint venture): 

Nhượng quyền liên doanh là hình thức hợp tác giữa chủ thương hiệu và đối tác mua nhượng quyền. Theo đó, họ sẽ kết hợp các nguồn lực của họ để đạt được lợi thế chiến lược trên thị trường. Cụ thể, chủ thương hiệu sẽ góp thương hiệu (có thể cùng với vốn) còn đối tác mua nhượng quyền sẽ góp vốn, sự am hiểu thị trường địa phương để thành lập công ty liên doanh. Công ty này trở thành công ty thay mặt bên nhượng quyền toàn quyền kinh doanh trong khu vực địa lý nhất định. Nhượng quyền liên doanh là hình thức nhượng quyền thương mại được ít chủ thương hiệu ưu tiên lựa chọn bởi hình thức này tồn tại nhiều rủi ro, chủ thương hiệu sẽ chịu thiệt hại tài chính nếu liên doanh thất bại. 

Ví dụ về nhượng quyền liên doanh: Công ty liên doanh Mcdonald's Golden Arches Restaurant là kết quả của hoạt động nhượng quyền tại Anh của Mcdonald's

Ưu điểm và nhược điểm của nhượng quyền thương mại

Ưu điểm của nhượng quyền thương mại là gì?

Nhượng quyền thương mại mang lại nhiều lợi thế cho cả bên nhận quyền cũng như bên nhượng quyền. Đó là một thỏa thuận đôi bên cùng có lợi, nếu thành công. Đồng thời, rủi ro xảy ra như vậy là do cả hai bên cùng chịu thiệt hại theo những cách khác nhau. Bên nhận quyền thông qua các phương tiện tài chính, và bên nhượng quyền thông qua danh tiếng của mình. Vì vậy, lợi ích của cả hai bên để làm cho nó hoạt động và có nhiều lợi ích cho cả hai.

Thuận lợi cho bên nhượng quyền

• Nhân rộng mô hình kinh doanh: Bất cứ doanh nghiệp nào cũng muốn nhận rộng mô hình kinh doanh của mình khi đã thành công. Việc nhượng quyền kinh doanh sẽ giúp chủ thương hiệu giải quyết các khó khăn về ngân sách, yếu tố địa lý và con người,…cho bên nhận quyền. Khi mô hình kinh doanh của doanh nghiệp được nhân rộng thì giá trị của công ty hay thương hiệu đó cũng lớn mạnh theo.
• Quản lý dễ dàng hơn: Sự khác biệt giữa việc sở hữu 1.000 cửa hàng và 1.000 nhượng quyền là thay vì 1.000 nhà quản lý, chủ thương hiệu có 1.000 doanh nhân và chủ doanh nghiệp. Mỗi bên đều có động cơ trực tiếp để tạo ra lợi nhuận và tạo ra một liên doanh kinh doanh thành công.
• Tăng sự hiện diện của thương hiệu: Khi khách hàng thấy ngày càng nhiều các nhượng quyền thương mại mở ra trong khu vực, họ có thể thấy rõ đó là một thương hiệu đã có tên tuổi. Đó cũng là một cách tiếp thị tiết kiệm và mang lại hiệu quả cao.
• Tăng nhanh uy tín thương hiệu: Uy tín thương hiệu của một doanh nghiệp sẽ đi liền với số lượng của hàng mở ra dù là thuộc sở hữu 100% của công ty mẹ hay của các đối tác nhận quyền. sự lớn mạnh về thương hiệu sẽ thu hút được sự chú ý và quan tâm của các nhà đầu tư và ngân hàng từ đó dễ nhận được sự cộng tác và hỗ trợ.
• Tăng doanh thu: Chủ thương hiệu có thể tăng doanh số của mình thông qua hình thức nhượng quyền sử dụng thương hiệu và công thức kinh doanh. Thông qua hình thức nhượng quyền,chủ thương hiệu có thể nhận các khoản tiền như: phí nhượng quyền ban đầu, phí hàng tháng, phí bán các nguyên liệu đặc thù.
• Tiết giảm chi phí: Các doanh nghiệp áp dụng phương thức nhượng quyền sẽ có ưu thế mua hàng giá rẻ do mua với số lượng lớn. Ngoài ra, các chi phí về quảng cáo, tiếp thị cũng giảm đáng kể nhờ chia nhỏ cho nhiều đơn vị cùng mang một nhãn hiệu thông qua phí nghĩa vụ hàng tháng của các bên nhận quyền.
• Giảm thiểu rủi ro: Trái ngược với việc mở nhà hàng riêng lẻ, bằng cách mở cửa hàng nhượng quyền, nguy cơ thua lỗ được giảm thiểu đáng kể. Chi phí khởi động cùng với chi phí quản lý và bảo trì hàng ngày đều do bên nhận quyền chịu. Điều đó có nghĩa là nếu nhượng quyền không thành công, sẽ có rất ít tổn thất đối với bên nhượng quyền, ngoại trừ bất kỳ sai sót nào trong hợp đồng.

Ưu điểm của nhượng quyền thương mại đối với bên nhượng quyền là gì?

Thuận lợi cho Bên nhận quyền

• Đầu tư an toàn và khôn ngoan: Các doanh nghiệp mua quyền thương mại thường có xác suất thành công cao hơn so với việc thử nghiệm mô hình kinh doanh lần đầu và nhãn hiệu chưa ai biết đến. Các cuộc thử nghiệm cũng đã cho thấy rằng người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi thương hiệu hơn là chất lượng thực sự của sản phẩm. Đặc biệt với ngành khách sạn, việc mua quyền thương mại còn mang lại lợi ích là gia nhập mạng lưới đặt phòng trải dài khắp thế giới.
• Dễ tiếp cận các nguồn tín dụng: Nhờ xác suất thành công cao hơn nên các đơn vị nhận quyền thương hiệu sẽ dễ dàng tiếp cận các nguồn vay vốn của ngân hàng hơn. Chủ thương hiệu sẽ là người đóng vai trò cầu nối giúp người mua quyền thương hiệu mượn tiền ngân hàng để phát triển và nhân rộng mô hình kinh doanh.
• Được chủ thương hiệu giúp đỡ: Là một bên nhận quyền, có thể hơi khó khăn khi bắt đầu một công việc kinh doanh mới, đặc biệt nếu họ có ít kinh nghiệm. Thế nhưng điều này không đáng lo ngại bởi người mua quyền thương mại sẽ nhận được sự giúp đỡ, hỗ  trợ từ phía chủ thương hiệu trước và cả sau khi của hàng nhượng quyền khai trương. Họ được hỗ trợ về đào tạo, thiết kế, chọn vị trí, tiếp thị, quảng cáo,…
• Nhãn hiệu đã được bảo hộ: Các thương hiệu, nhãn hiệu khi nhượng quyền thương mại đều đã đăng ký bảo hộ nhãn hiệu. Điều này có nghĩa là khi người mua thương hiệu sẽ không phải tốn chi phí và sẽ được hỗ trợ khiếu nại nếu có trường hợp vi phạm bản quyền.

Nhược điểm của nhượng quyền thương mại là gì?

• Đầu tư ban đầu cao: Tùy thuộc vào việc bên nhận quyền lựa chọn đầu tư vào nhượng quyền thương mại nào, khoản đầu tư ban đầu có thể rất lớn, đặc biệt là đối với các nhượng quyền thương mại nổi tiếng, có tên tuổi. 
• Hạn chế khả năng sáng tạo: Khi tham gia vào mô hình kinh doanh nhượng quyền thương mại, bên nhận quyền phải chấp nhận họ sẽ có ít tính linh hoạt hơn trong cách điều hành hoạt động kinh doanh. Bởi vì nhượng quyền đã có một thương hiệu xác định trước, có những giới hạn sáng tạo đối với bên nhận nhận quyền muốn khám phá, thay đổi hoặc bổ sung vào mô hình kinh doanh hoặc thương hiệu của công ty họ. Ngoài ra còn có những hạn chế được đặt ra về nơi có thể hoạt động, những sản phẩm có thể bán và những nhà cung cấp có thể sử dụng do mô hình kinh doanh được xác định trước.
• Lợi nhuận giảm: Trong hợp đồng nhượng quyền thương mại, bên nhận quyền thường sẽ phải trả cho bên nhượng quyền một khoản tiền bản quyền. Số tiền này có thể dao động từ 5 đến 20 phần trăm lợi nhuận, thậm chí có thể nhiều hơn, tùy thuộc vào ngành. Đối với bên nhận quyền, đây là một bất lợi chính vì họ đang hy sinh lợi nhuận. 
• Tính pháp lý: Thỏa thuận nhượng quyền thương mại thường được thiết lập để mang lại lợi ích cho bên nhượng quyền. Đây là một thỏa thuận ràng buộc về mặt pháp lý. Một khi bên nhận quyền đã ký hợp đồng, họ có nghĩa vụ pháp lý tuân theo các điều khoản của bên nhận quyền.
• Danh tiếng bị tổn hại: Mặc dù một trong số một nghìn nhượng quyền thương mại không tốt có thể không làm hoen ố hình ảnh của một thương hiệu, nhưng một nhượng quyền thương mại nhỏ với một vài nhượng quyền thương mại có thể bị ảnh hưởng rất nhiều nếu một nhượng quyền thương mại hoạt động kém.

Chúng ta đã tìm hiểu tổng quan về nội dung nhượng quyền thương mại là gì, những lợi ích mà hình thức kinh doanh này mang lại. Hy vọng những kiến thức mà Luận Văn 2S chia sẻ này sẽ mang lại nguồn tham khảo bổ ích cho  bạn. Nếu bạn đang làm luận văn về chủ đề này và cần giúp đỡ, hãy liên hệ với đội ngũ của chúng tôi nhé!