Nhân sinh quan là gì? Tìm hiểu về triết lý nhân sinh quan Phật giáo

Cùng với Đạo giáo, Nho giáo thì Phật giáo chính là một trong những tôn giáo có quá trình hình thành, tồn tại, phát triển và có sức ảnh hưởng tương đối lớn đến tinh thần của người Việt Nam. Nhân sinh quan Phật giáo từ lâu đã thấm sâu vào lòng người, tạo nên chỗ đứng vững chắc và bền lâu trong lòng các thế hệ. Nhân sinh quan và thế giới quan là những khái niệm mà trong chúng ta ít nhất đã có một lần nghe qua. Tuy nhiên không phải ai cũng có thể hiểu được hết về nó. Vậy nhân sinh quan là gì? Nhân sinh quan Phật giáo có ảnh hưởng như thế nào đến đời sống người Việt hiện nay? Mời bạn đọc tham khảo bài viết dưới đây để có câu trả lời chính xác nhất nhé!

Nhân sinh quan là gì?

Khái niệm nhân sinh

Khái niệm nhân sinh được giải thích theo nhiều khía cạnh, quan điểm khác nhau. Xét theo Từ điển tiếng Việt thì nó được hiểu là “cuộc sống của con người”. Trong từ điển từ và ngữ Việt Nam đã giải nghĩa nhân là người, sinh là sự sống và nhân sinh chính là sự sống của con người. Còn theo tiếng Hán thì nhân là người, sinh là sống và nhân sinh chính là cuộc sống của con người.

Khái niệm nhân sinh quan

Còn khái niệm nhân sinh quan cũng tương tự, được định nghĩa trên nhiều khía cạnh khác nhau. Theo từ điển tiếng Việt thông dụng thì nhân sinh quan là quan niệm về cuộc đời, thành hệ thống bao gồm có lẽ sống, lý tưởng hoặc lối sống,... Còn theo từ điển tiếng Việt của viện ngôn ngữ học định nghĩa nhân sinh quan là quan niệm thành hệ thống về cuộc đời, về ý nghĩa cũng như mục đích sống của con người.

Theo đó nhân sinh quan chính là một vấn đề quan trọng đối với mỗi con người, là toàn bộ những kinh nghiệm, cách nhìn nhận chung nhất về cuộc sống của con người và cũng là tư tưởng chủ đạo xuyên suốt mục tiêu, hành động của con người. Bên cạnh đó nhân sinh quan còn là nguồn gốc của mọi suy nghĩ, hành vi và chi phối các hoạt động của con người trong đời sống. Nói vắn tắt thì nó là cách người ta nhìn cuộc đời hay là cái đạo làm người của người ta.

Như vậy việc nghiên cứu về nhân sinh quan chính là nghiên cứu về tư tưởng, thái độ, hành vi của đời sống con người. Mỗi thời đại khác nhau thì con người sẽ tương ứng với một nhân sinh quan hoàn toàn khác nhau vì nhân sinh quan luôn đồng hành với sự phát triển của thời đại.

Khái niệm nhân sinh quan là gì

Có thể bạn quan tâm: 

→ List đề tài tiểu luận triết học (Cập nhật 2022)

→ Vấn đề cơ bản của triết học là gì? Trình bày vấn đề cơ bản của triết học

Nhân sinh quan trong Triết học

Nhân sinh quan chính là một bộ phận của thế giới quan, bao gồm những quan niệm về cuộc sống con người như lẽ sống của con người là gì? Mục đích, ý nghĩa, giá trị của cuộc sống con người ra sao? Sống như thế nào cho xứng đáng?... Trả lời những câu hỏi đó chính là vấn đề nhân sinh quan. Khác với động vật, bất kỳ con người nào cũng có quan niệm của mình về cuộc sống. Xét ở đời thường thì nó là nhân sinh quan tự phát và các nhà tư tưởng đã khái quát những quan điểm đấy, nâng lên thành lý luận và tạo ra một nhân sinh quan tự giác, mang đầy tính nguyên lý triết học.

Theo đó nhân sinh quan sẽ phản ánh sự tồn tại của xã hội con người. Nội dung cụ thể là biểu hiện những nhu cầu, khát vọng, lợi ích, hoài bão của con người trong mỗi chế độ xã hội cụ thể. Trong xã hội có giai cấp thì nhân sinh quan cũng có tính giai cấp. Khi phản ánh đúng khuynh hướng khách quan của lịch sử thì nó sẽ là nhân tố mạnh mẽ cho việc cải tạo xã hội hợp lý. Nếu phản ánh không đúng thì nó đương nhiên sẽ có tác dụng ngược lại, cản trở xã hội được tiến lên.

Chủ nghĩa Mác sẽ là khoa học về những quy luật phát triển trong lịch sử. Do vậy nó chỉ rõ hoạt động của con người có tác dụng cải tạo tự nhiên, cải tạo xã hội và qua đó mà tự cải tạo, tự nâng lên và đó chính là nhân tố quyết định sự tiến bộ của xã hội. Sứ mệnh cao cả của mỗi con người chính là thúc đẩy cho xã hội phát triển tốt hơn, những hoạt động lao động, sáng tạo và cải tạo xã hội. Tất cả đem đến một xã hội tốt đẹp tự do, ấm no, hạnh phúc. Qua đó cũng hoàn thiện các năng lực trí tự, tình cảm của bản thân mình. Đó chính là nhân sinh quan cách mạng, mang tính khoa học của giai cấp vô sản, của con người mới trong chế độ xã hội chủ nghĩa.

Nhân sinh quan Phật giáo là gì?

Xét về nguồn gốc, nhân sinh quan Phật giáo được hình thành và phát triển gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của Phật giáo trên cơ sở tiền đề kinh tế, chính trị, xã hội và tiền đề tư tưởng văn hóa Ấn Độ cổ đại trước công nguyên. Bên cạnh đó nó còn xuất phát từ tấm lòng từ bi, cứu khổ cứu nạn, giải thoát con người trước nỗi khổ trầm luân.

Nhân sinh quan Phật giáo sẽ là một hệ thống các quan niệm, quan điểm của Phật giáo về nguồn gốc, bản chất cũng như cấu tạo con người. Chi phối cũng như định hướng mục tiêu, thái độ sống và giá trị của con người. Mục đích cuối cùng của Phật giáo chính là giải thoát con người ra khỏi kiếp khổ trầm luân. 

Do vậy triết lý nhân sinh xét dưới góc độ giải thoát con người sẽ chính là giá trị cơ bản của hệ thống giáo lý trong nhà Phật. Đức Phật đã nhìn rõ được sự đau khổ của đời sống con người, giúp cho con người nhận biết và để giải thoát nỗi khổ. Tuy nhiên muốn thoát được khổ thì con người phải tự phấn đấu, tự tu tâm nơi chính mình chứ không nên cầu mong vào một ai khác ngoài bản thân họ cả.

Bạn đang cảm thấy khó khăn với bài tiểu luận, luận văn triết học của mình? Đừng lo lắng, tham khảo ngay DỊCH VỤ LÀM THUÊ TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC của chúng tôi

Nội dung cơ bản của nhân sinh quan Phật giáo

Còn khi xét dưới góc độ đời sống của con người, nhân sinh quan Phật giáo sẽ tập trung vào 02 vấn đề chính cơ bản nhất. Đó là sự khổ não và sự giải thoát khỏi nỗi khổ. Khổ ở đây là sự luân hồi, là sự tất yếu, muốn thoát khỏi khổ đau thì con người phải biết tu tâm để tự mình thoát khỏi vòng luân hồi, nghiệp chướng bằng cách vun bồi trí tuệ, phước đức.

Triết lý nhân sinh Phật giáo cũng bắt nguồn từ thế giới quan, do thế giới quan Phật giáo chi phối. Mặt khác với tư cách là một hình thái ý thức xã hội, nhân sinh quan Phật giáo cũng chịu sự quy định của các tồn tại xã hội và tác động của các hình thức xã hội khác. Điều này cũng giải thích được lý do tại sao trong lịch sử tồn tại và phát triển, nhân sinh quan Phật giáo luôn có sự biến động, không còn giữ nguyên trạng thái nguyên thủy nữa.

Nhân sinh quan Phật giáo sẽ bao gồm một hệ thống những luận điểm về quan điểm về con người và đời sống của con người. Cụ thể bao gồm:

Về con người

Phật giáo sẽ tập trung ở học thuyết cấu tạo của con người, học thuyết về sự xuất hiện và tái sinh. Theo như Phật thì con người sẽ được cấu tạo từ những yếu tố thể hiện trong thuyết Danh sắc và thuyết Lục đại.

• Thuyết Danh sắc: Con người được cấu tạo từ 02 yếu tố là tinh thần và vật chất
• Thuyết Lục đại: Con người sẽ được cấu tạo từ 06 yếu tố: Đại - Thủy - Hỏa - Phong - Không - Thức. Trong 06 yếu tố này có 05 yếu tố đầu thuốc về vật chất và yếu tố còn lại thuộc về tinh thần. So với thuyết danh sắc thì thuyết lục đại xét cấu tạo con người nghiêng nhiều hơn về vật chất còn thuyết kia gần như lại có sự cân bằng, hài hòa cả hai lĩnh vực tinh thần và vật chất.

Về đời sống của con người

Triết học Phật giáo bác sĩ Atman và Brahman nhưng lại tiếp thu đầy đủ tư tưởng luân hồi từ Samsara và nghiệp Karna của Upanishad cho rằng mọi sự mất đi ở chỗ này là để sinh ra từ chỗ khác. Trong quá trình biểu hiện sinh tử theo nghiệp nhân quả luân hồi. Và để giải thoát cho chúng sinh khỏi nghiệp nhân quả luân hồi sinh tử, tử sinh thì Đức phật đã nếu ra Tứ diệu đế và Thập nhị nhân duyên.

• Tứ diệu đế là bốn chân lý giải thoát tuyệt diệu, thiêng liêng mà con người đều phải nhận thức là: Khố đế, tập đế, diệt đế và đạo đế.
• Thập nhị nhân duyên: là phép tu hành của Duyên giác thừa, phép này chủ yếu quán sát tất cả các sự vật, cho đến luân hồi, đều do nhân duyên mà phát khởi, nhân duyên hội họp thì gọi là sanh, nhân duyên tan rã thì gọi là diệt, sự thật vốn không có cái gì sinh, cái gì diệt cả.

Ảnh hưởng của nhân sinh quan Phật giáo trong đời sống tinh thần ở Việt Nam hiện nay

Nhân sinh quan Phật giáo có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống tinh thần của người Việt Nam trong xã hội hiện nay. Cụ thể, nhân sinh quan Phật giáo ảnh hưởng đến đạo đức, lối sống và văn hóa của người dân Việt Nam:

Thứ nhất: Ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo đến đạo đức

Cho đến thời điểm hiện tại, Phật giáo đã du nhập vào nước ta được hơn 20 thế kỷ. Có thể nói, triết lý nhân sinh của Phật giáo đã thẩm thấu vào tinh thần của nhân dân cũng như có ảnh hưởng sâu sắc đến nhân sinh quan của chúng ta. Nói theo cách khác, Phật giáo đã trở thành một bộ phận hợp thành đạo đức và sự hình thành nhân cách của con người Việt Nam. Phật giáo góp phần giúp con người xây dựng lối sống lành mạnh, nề nếp, giản dị, trong sạch, hướng thiện, biết quan tâm đến nỗi khổ của người khác, bao dung, vị tha… Đồng thời ngăn chặn sự suy thoái đạo đức trong xã hội.

Thứ hai: Ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo đến lối sống

Trong mười điều tâm niệm Phật đã dạy: “Thi ân đừng cầu đền đáp vì cầu đền đáp là thi ân có mưu tính”. Quan điểm này đã và đang được coi trọng và lĩnh hội. Con người Việt Nam coi đó là phương châm sống hay nói cách khác là truyền thống trọng nghĩa của dân tộc ta.

Thứ ba:  Ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo đến văn hóa

Phật giáo luôn có sự gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần của con người Việt Nam ngay từ khi mới du nhập và theo suốt chiều dài lịch sử của dân tộc ta. Biểu hiện rõ nhất trên các  lĩnh vực như: đạo đức, lối sống,văn hóa… Trong đó, ảnh hưởng của nhân sinh quan Phật giáo đến đạo đức có phần nổi trội nhất. Một trong những lý do chính giúp cho nhân sinh quan Phật giáo đã được tiếp nhận một cách dễ dàng tự nhiên là bởi vì có nhiều điểm tương đồng với truyền thống sẵn có của con người Việt Nam. 

Trên đây là một số chia sẻ về nhân sinh quan là gì cũng như khái niệm về nhân sinh quan Phật giáo mà chúng tôi muốn chia sẻ đến với bạn đọc. Mong rằng bài viết đã cung cấp đến bạn những kiến thức hữu ích nhất để từ có hiểu rõ hơn về khái niệm trừu tượng này, vận dụng trong nghiên cứu, trong học tập hiệu quả hơn.