Du lịch bền vững là gì? Các vấn đề về phát triển du lịch bền vững

Theo báo cáo năm 2019 của Hội đồng Du lịch & Lữ hành Thế giới (World Travel & Tourism Council), du lịch chiếm hơn 10% GDP toàn cầu. Vì vậy có thể nói du lịch là một trong những ngành công nghiệp quan trọng và phát triển nhanh nhất thế giới và là nguồn thu nhập chính của nhiều quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, giống như các lĩnh vực phát triển khác, du lịch cũng có thể gây ra nhiều vấn đề tiêu cực, chẳng hạn như các vấn đề xã hội, mất đi sản văn hóa và suy thoái sinh thái... Tìm hiểu về tác động của du lịch đã khiến nhiều người tìm kiếm những chuyến du lịch có trách nhiệm hơn. Chúng bao gồm các hình thức du lịch thay thế nhau như: du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, du lịch có trách nhiệm và du lịch bền vững. Trong bài viết này chúng ta sẽ cùng nhau đi tìm hiểu về loại hình du lịch bền vững là gì? Phát triển du lịch bền vững và các vấn đề xung quanh nó.

Bài viết cùng chuyên mục: 

→ Du lịch sinh thái là gì? Cơ sở lý luận về du lịch sinh thái ở Việt Nam

Du lịch bền vững là gì?

Thế nào là du lịch bền vững?

Khi đề cập đến du lịch bền vững, chúng ta thường có xu hướng nghĩ đến môi trường. Tuy nhiên, trên thực tế du lịch bền vững đề cập đến nhiều vấn đề hơn thế rất nhiều. Tính bền vững liên quan tất cả các yếu tố có ảnh hưởng đến một môi trường cân bằng, là quá trình phát triển thỏa mãn nhu cầu của hiện tại mà không ảnh hưởng đến khả năng thỏa mãn nhu cầu của các thế hệ tương lai. Du lịch bền vững là loại hình du lịch mà các hoạt động của nó tính đến đầy đủ các tác động kinh tế, xã hội và môi trường hiện tại và tương lai. Du lịch bền vững không chỉ là đến thăm một nơi nào đó như một khách du lịch thông thường mà còn là tạo ra một ảnh hưởng tích cực đến tất cả những người xung quanh.

Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), "Du lịch bền vững (Sustainable Tourism) là việc phát triển các hoạt động du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu hiện tại của khách du lịch cũng như người dân bản địa. Đồng thời cũng quan tâm đến các vấn đề bảo tồn và tôn tạo các nguồn tài nguyên phục vụ cho việc phát triển hoạt động du lịch trong tương lai. Du lịch bền vững sẽ có kế hoạch quản lý các nguồn tài nguyên nhằm thoả mãn các nhu cầu về kinh tế, xã hội và môi trường của con người trong khi đó vẫn duy trí sự toàn vẹn về văn hoá, đa dạng sinh học sự phát triển của các hệ sinh thái và các hệ thống hỗ trợ cho cuộc sống của con người.” 

Cũng theo Tổ chức Du lịch Thế giới, du lịch bền vững cần:

• Sử dụng tối ưu tài nguyên môi trường là yếu tố quan trọng trong phát triển du lịch, duy trì các quá trình sinh thái thiết yếu và giúp bảo tồn di sản thiên nhiên và đa dạng sinh học.
• Tôn trọng tính nguyên bản về văn hóa, môi trường và con người của cộng đồng sở tại, bảo tồn các giá trị truyền thống và di sản văn hóa đồng thời góp phần vào sự hiểu biết và chấp nhận giữa các nền văn hóa.
• Đảm bảo các hoạt động kinh tế lâu dài, khả thi, mang lại lợi ích kinh tế - xã hội cho tất cả các bên liên quan được phân bổ công bằng, bao gồm các cơ hội việc làm, thu nhập ổn định và các dịch vụ xã hội cho các cộng đồng sở tại và góp phần xóa đói giảm nghèo.

Ví dụ về du lịch bền vững trên thế giới

• Bhutan - Một trong những điểm đến bền vững nhất trên thế giới: Một số quốc gia trên thế giới đã và đang nỗ lực rất nhiều để trở thành một điểm đến bền vững hơn. Một ví dụ điển hình nhất có thể kể đến chắc chắn là Bhutan. Bhutan là quốc gia duy nhất trên thế giới được coi là “carbon negative country” bởi hơn 70% đất nước được bao phủ bởi cây cối khiến cho khả năng hấp thụ nhiều carbon dioxide lớn hơn nhiều lần lượng khí thải ra: Bhutan hấp thụ khoảng bảy triệu tấn carbon dioxide hàng năm và chỉ sản xuất khoảng hai triệu tấn. Du lịch ở Bhutan được kiểm soát tốt, ngoài việc yêu cầu thị thực, duy trì một khoản phí hàng ngày từ 200 USD đến 250 USD để chi trả cho chi phí khách sạn 3 sao, tour du lịch và bữa ăn. Phần lớn khoản phí này sẽ được dành cho các dự án bảo tồn môi trường và phát triển xã hội. Chính vì các lý do này, Bhutan được xem là “vương quốc hạnh phúc và là một trong những điểm đến bền vững nhất trên thế giới.

Bhutan - Một trong những điểm đến bền vững nhất trên thế giới

• Costa Rica: Costa Rica có 25% lãnh thổ được bảo vệ và là một trong những quốc gia đi đầu trong các hoạt động du lịch bền vững trên thế giới. Ở đó, họ có một chương trình được gọi là Chứng nhận Du lịch Bền vững (CST) chứng nhận các khách sạn và công ty lữ hành tuân theo các khuyến nghị của họ.
• Monaco: Với 100% năng lượng xanh, xe điện và xe đạp dùng chung, Monaco đã và đang thực hiện một chiến dịch mang tên “Green is the new glam”.

Khái niệm phát triển du lịch bền vững là gì?

Phát triển du lịch bền vững là một khái niệm chưa có sự thống nhất chung, tuy nhiên theo các chuyên gia, các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này tại Việt Nam nhận định, phát triển du lịch bền vững bao gồm các hoạt động khai thác có quản lý các giá trị tự nhiên và văn hóa nhằm thoả mãn các nhu cầu đa dạng của khách du lịch một cách hiệu quả. Cùng với đó là quan tâm đến các lợi ích kinh tế dài hạn, đảm bảo sự đóng góp cho bảo tồn và tôn tạo các nguồn tài nguyên, duy trì được sự toàn vẹn về văn hoá để phát triển hoạt động du lịch trong tương lai. Đồng thời đẩy mạnh công tác bảo vệ môi trường và góp phần nâng cao sức sống của cộng đồng địa phương.

Phát triển du lịch bền vững đòi hỏi sự tham gia có hiểu biết của tất cả các bên liên quan, cũng như sự lãnh đạo của chính phủ và của toàn xã hội để đảm bảo sự tham gia rộng rãi và xây dựng sự đồng thuận. Phát triển du lịch bền vững là một quá trình liên tục và nó đòi hỏi phải có sự theo dõi sát sao các hoạt động, đưa ra các biện pháp phòng ngừa và / hoặc khắc phục cần thiết bất cứ khi nào cần thiết.

Du lịch bền vững cũng cần duy trì mức độ hài lòng cao của khách du lịch và đảm bảo trải nghiệm có ý nghĩa cho khách du lịch, nâng cao nhận thức của họ về các vấn đề bền vững và thúc đẩy thực hành du lịch bền vững trong số họ.

Mục tiêu của phát triển du lịch bền vững là gì?

Phát triển du lịch bền vững cần hướng đến ba mục tiêu chính sau:

3 Mục tiêu chính của phát triển du lịch bền vững

#1 Đảm bảo sự bền vững về tài nguyên và môi trường

Khai thác, sử dụng hợp lý và hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Cần quản lý việc sử dụng tài nguyên sao cho không chỉ thỏa mãn nhu cầu hiện tại mà còn phải đảm bảo cho nhu cầu phát triển du lịch trong tương lai. Bên cạnh đó trong quá trình phát triển du lịch, các tác động của hoạt động du lịch đến môi trường sẽ được hạn chế đi đôi với những đóng góp cho nỗ lực tôn tạo tài nguyên, bảo vệ môi trường. Tính bền vững về môi trường có thể được giải quyết thông qua các hành động như giảm chất thải, loại bỏ nhựa sử dụng một lần và giảm thiểu lượng khí thải carbon ra môi trường. Bảo vệ môi trường tự nhiên như rừng và nguồn nước. Cùng với việc bảo tồn các di tích văn hóa - lịch sử như các dấu tích lịch sử, kiến ​​trúc và tác phẩm nghệ thuật...

#2 Đảm bảo sự bền vững về xã hội

Sự phát triển bền vững của du lịch cần có những đóng góp cụ thể cho phát triển xã hội. Duy trì và tăng cường chất lượng cuộc sống của người dân địa phương, bao gồm cơ cấu tổ chức xã hội và cách tiếp cận các nguồn tài nguyên, hệ thống hỗ trợ đời sống. Đồng thời cần phân phối một cách công bằng và rộng rãi các lợi ích kinh tế và xã hội thu được từ hoạt động du lịch cho tất cả những người trong cộng đồng địa phương.

#3 Đảm bảo sự phát triển bền vững về kinh tế

Đảm bảo sự tăng trưởng, phát triển phồn thịnh và lâu dài về mặt kinh tế của ngành du lịch, góp phần vào sự phát triển kinh tế của khu vực, quốc gia và cộng đồng. Đồng thời không gây tổn hại đến hai mục tiêu còn lại (môi trường và xã hội).

Nguyên tắc phát triển du lịch bền vững

Như đã đề cập ở phần trước, mục tiêu lớn nhất của phát triển du lịch bền vững là mang tới sự hài hòa giữa kinh tế - xã hội và môi trường, đồng thời không làm ảnh hưởng đến thế hệ tương lai. Để có thể đạt được mục đích này, phát triển du lịch cần phải tuân theo các nguyên tắc nhất định, bao gồm:

• Khai thác, sử dụng nguồn lực hợp lý: Nguồn lực ở đây bao gồm tất cả các yếu tố vị trí địa lý, tài nguyên thiên nhiên, văn hóa, xã hội, môi trường, nguồn vốn thị trường…  được khai thác sử dụng cho mục đích phát triển du lịch. 
• Hạn chế tối đa việc tiêu thụ quá mức nguồn tài nguyên thiên nhiên: Tiêu thụ tài nguyên thiên nhiên vừa đủ với nhu cầu là một nguyên tắc có ý nghĩa giúp giảm thiểu lượng chất thải ra môi trường và góp phần phục hồi nguồn tài nguyên thiên nhiên. Vì vậy, tài nguyên thiên nhiên cần được quản lý chặt chẽ, tránh sự khai thác một cách ồ ạt hoặc phát triển nóng.
• Duy trì bảo tồn sự đa dạng thiên nhiên, xã hội và văn hóa: Cần trân trọng tính đa dạng của thiên nhiên, môi trường và văn hóa địa phương. Giám sát chặt chẽ các hoạt động du lịch đối với động thực vật, ngăn chặn việc các ngành nghề hiện đại thay thế các ngành nghề truyền thống lâu đời, phát triển du lịch phù hợp với văn hóa bản địa nhằm gia tăng sự hiểu của du khách với điểm đến du lịch.

Các nguyên tắc phát triển du lịch bền vững

• Phải đặt phát triển du lịch trong quy hoạch tổng thể của kinh tế xã hội: Sự tồn tại lâu dài của ngành du lịch nằm trong khuôn khổ chiến lược của quốc gia, vùng, địa phương về kinh tế - xã hội. Để đảm bảo sự phát triển, ngành du lịch cần phải tôn trọng và tuân thủ theo chiến lược của quốc gia, vùng, lãnh thổ, địa phương. Có như vậy sự phát triển du lịch mới bền vững và lâu dài.
• Phát triển du lịch phải hỗ trợ kinh tế cho địa phương: Du lịch có tính đặc thù liên ngành. Chính vì vậy, phát triển du lịch bền vững cần hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế địa phương, không chỉ đối với các doanh nghiệp trực tiếp tham gia vào hoạt động du lịch mà còn cả với các doanh nghiệp gián tiếp tham gia vào hoạt động du lịch.
• Phải thu hút sự tham gia của cộng đồng địa phương: Cộng đồng địa phương là một nhân tố vô cùng quan trọng, đảm bảo cho phát triển du lịch bền vững. Bởi khi cộng đồng địa phương tham gia vào phát triển du lịch sẽ gắn quyền lợi và trách nhiệm của mỗi người trong cộng đồng với sự phát triển chung của du lịch.
• Chú trọng công tác đào tạo nguồn nhân lực: Một trong những vấn đề đặt ra đối với sự phát triển du lịch bền vững là nguồn nhân lực. Hiện tại, lực lượng lao động hiện tại trong lĩnh vực du lịch hiện đang thiếu hụt cả về số lượng và chất lượng, trình độ nguồn lực chưa đáp ứng được yêu cầu của ngành. 
• Coi trọng việc nghiên cứu khoa học ngành du lịch: Để du lịch có thể phát triển bền vững, bên cạnh các nguyên tắc đã đề cập ở trên, công tác nghiên cứu khoa học cũng cần được quan tâm chú trọng. Nghiên cứu khoa học ngành du lịch hỗ trợ rất lớn trong việc xây dựng chiến lược, kế hoạch, quy hoạch, đào tạo và thực hiện hoạt động phát triển du lịch.

Trên đây là toàn bộ các kiến thức liên quan đến khái niệm du lịch bền vững là gì cũng như vấn đề phát triển du lịch bền vững. Qua bài đọc này, mong rằng bạn đọc đã hiểu rõ thế nào là du lịch bền vững, phát triển du lịch bền vững là như thế nào. Từ đó áp dụng hiệu quả chúng vào trong cuộc sống, công việc và học tập.